türkiye tarihi hakkında bilgiler listesi

doğu cephesi

2 kasım 1914'te rus kuvvetlerinin kars'a doğru taarruzuyla cephede savaşlar başladı. 6/9 kasım 1914'te ruslarla köprüköy savaşı yapıldı. ruslar yenilince biraz geri çekildiler. 22 aralık 1914'te başkomutan vekili enver paşa'nın çetin kış şartlarını rağmen sarıkamış civarında ruslara karşı yaptığı harekatta 3. ordu'ya mensup askerlerden çoğu donarak şehit oldu. 60.000 şehit verildi.

1915 yılı baharında ermenilerle birleşerek güçlenen rus birliklerinin taarruzu başarılı oldu. ruslar, van ve malazgirt'i aldılar 22 temmuzda başlayan karşı taarruzla van ve malazgirt 25/26 temmuz 1915'te kurtarıldı.

1916 yılında grandük nikolas, rus kuvvetlerinin başkomutanı olunca, ruslar kafkasya'daki kuvvetlerini artırarak taarruza geçtiler. 16 şubat 1916'da erzurum düştü. trabzon'a da bir kolorduyla ilerlediler. 3. ordu, kemah-refahiye-tirebolu hattına çekildi. mart 1916'da bitlis, muş, van, hakkari de ruslar tarafından işgal edildi. hükumet, çanakkale bölgesinde bulunan 2. orduyu kazım karabekir komutanlığında doğu cephesine kaydırdı. 10 mart 1916'da atama emrini alan mustafa kemal, edirne'den diyarbakır'a kaydırılan 16. kolordunun komutanı olarak, 15 mart 1916'da doğu cephesinde göreve başladı. 7/8 ağustos 1916'da muş ve bitlis ruslardan kurtarıldı. yıl sonuna kadar ruslarla savaşa devam edildi.

1917 yılında rusya'da iç karışıklıklar başladı. ekim 1917'de bolşevikler devrimle yönetime el koydu. yıl boyunca rus birlikleri işgal ettikleri topraklardan çekildiler. 18 aralık 1917'de ruslarla erzincan mütarekesi yapıldı. mütarekeden sonra rus kuvvetleri doğu anadoluyu tamamen terk etti. 1917 kışı, hem türkler hem de ruslar için güç şartlarda geçti. soğuk ve hastalıklar sebebiyle iki tarafta ağır kayıplar verdi. daha sonra 3 mart 1918'de brest litovsk anlaşması yapılarak kars, ardahan ve batum'un osmanlı imparatorluğu'na bırakılması saptandı.

rus birliklerinin geri çekilmesi üzerine, savaş sırasında kurulmuş bulunan ermeni taburları türk halkına saldırdı. 3. ordu ermeni çeteleriyle savaşmak zorunda kaldı. ermeni kuvvetleri bozguna uğratılarak nisan 1918 sonuna kadar, kars, ardahan, batum kurtarıldı ve gümrü'ye girildi.

galiçya cephesi

1914 yılında savaş başlayınca ruslar galiçya'yı işgal ettiler. 1915 yılında almanlarca takviye edilen müttefik güçler, rusları mağlup ederek tekrar galiçya'yı ele geçirdiler. 1917 yılı temmuzunda ruslar galiçya'da tekrar taarruza geçtiler. başlangıçta hızla ilerleyen rus birlikleri, on gün sonra duraklayarak geri çekildiler. i. dünya savaşında macaristan'ın kuzeydoğusuna düşen galiçya (lehistan) bölgesinde bir osmanlı kolordusu alman, macar ve avusturya kuvvetleriyle birlikte ruslara karşı savaştı.

romanya cephesi

romanya, 17 ağustos 1916'da bir anlaşma imzalayarak itilaf devletlerinin yanında savaşa girdi. 28 ağustos'da avusturya'ya saldırdı. bunun üzerine ittifak devletleri de romanya'ya savaş açtı.

almanya başkomutanlık karargahında yapılan toplantıdan sonra, 23 tümenlik bir kuvvetle ittifak devletleri romanya'ya taarruz etti. bu kuvvet içinde, türklerin 6. kolorduya mensup 15. , 25. ve 26. tümenleri bulunuyordu. ittifak kuvvetleri, 1917 ocak ayının ilk haftasına kadar bütün romanyayı ele geçerdi. türk tümenleri bu harekatta büyük başarı gösterdi. 6. kolordunun 26.tümen'i 1917 yılı ortalarında filistin'e kaydırıldı. rus ihtilali'ne kadar romanya'da kalan 6. kolordu, 42.000 kişilik mevcudundan 19.100 şehit verdi.

yemen - hicaz (arabistan) cephesi

halk arasında yemen cephesi adıyla da anılır. i. dünya savaşı boyunca osmanlı devleti 4 tümenlik bir kuvvetle arabistan'daki kutsal islam şehirlerini korumaya çalıştı. 7. kolordunun birer tümeni hicaz, asir, san'a ve hudeybe'de konuşlandırılmıştı. uzaklık sebebiyle bu tümenlere yeni asker, malzeme ve silah desteği sağlanamıyordu. 1916 yılında ingilizlerin kışkırtmasıyla, araplar kendilerini koruyan osmanlı kuvvetlerine karşı ayaklandı. mekke şerif'i hüseyin, bağımsızlığını ilan etti. yemen'de imam yahya osmanlılara bağlı kalırken asir'de seyyid idris de ayaklanmaya katıldı.

1917 şubatında hicaz seferi kuvvetler komutanlığı'na atanmak üzere, şam'a gelen mustafa kemal paşa, hicaz'ın boşuna savunulmayıp boşaltılmasını istedi. manevi sebeplerden dolayı bu istek uygulanmadı. komutanlık ataması da yapılmadı. bin bir güçlükle medine'yi, yemen'i, asir'in kuzeyini i. dünya savaşı sonuna kadar savunan 7. kolordu, mondros mütarekesinden bir müddet sonra, 23 ocak 1919'da teslim oldu.

sina - filistin cephesi

ingilizler 1914 yılı aralık ayında türk dostu saydıkları hidiv abbas hilmi paşayı yönetimden uzaklaştırarak, mısır ve süveyş kanalı'na tamamen egemen oldular.

bahriye nazırı ve 4. ordu komutanı cemal paşa'nın, 14 ocak 1915'te 14.000 deveyle iki koldan süveyş kanalı'na yaptığı harekat (1.kanal savaşı) başarılı olamadı. 4 şubat 1915'te birüsseba-gazze'ye geri dönüldü.

1916 yılında süveyş kanalını almak için 2. kanal harekatı yapılırken, mekke şerifi hüseyin ingilizlerin kışkırtmasıyla osmanlı devletine karşı ayaklandı. ayaklanmanın bastırılması için 4. ordu'dan bir kısım birlikler hicaz'a gönderildi. ordunun geri kalan kısmıysa, gazze-şeria-birüsseba hattında savunmaya çekildi. 1917 baharında ingilizler, gazze'ye saldırdı. 1. ve 2. gazze savaşları yapıldı. ingilizler türklerin kahramanca savunması karşısında çekilmek zorunda kaldılar. takviyelerini artırmaya başlayan ingilizlerin filistin cephesinde toplanmaları üzerine, cemal paşa'nın uyarısıyla yıldırım ordularının irak cephesinde kullanılmasından vazgeçilerek filistin ve suriye'de kullanılması kararlaştırıldı. aynı yıl 7. ordu komutanlığına atanan mustafa kemal paşa, yıldırım ordular komutanı general falkenhayn ile anlaşamadı. harbin yönetimini tenkit eden iki rapor yazarak 6 ekim 1917'de komutanlıktan istifa etti. savaş hazırlıklarını tamamlayan ingilizler, 24 ekim 1917'de 138.000 askerle taarruza başladılar. birüsseba-gazze savaşını kazandılar. 9 kasım 1917'de kudüs düştü.

general allenby komutasındaki ingiliz kuvvetlerinin mart 1918 başı ile 18 mayıs arasındaki telazur, 1. ve 2. salt-amman taarruzları başarıyla durduruldu. yığınaklarını artıran ve mevcudu 460.000'e yükselen ingiliz ordusunun 19 eylül 1918'de filistin'de başlattığı taarruz hızla gelişti ve filistin tamamen ingilizlerin eline geçti.

irak cephesi

bu cephe, ingilizlerin petrol sahalarını ele geçirmek amacıyla, 15 ekim 1914'te bahreyn'i ve 23 kasım 1914'te basra'yı işgali üzerine açıldı. yerli askerlerle karışık osmanlı kuvvetleri işgale karşı koyamadı. ingilizler, iran'da ahvaz'ı da ele geçirdiler.

20 aralık 1914'te, basra'yı geri almak amacıyla cephe komutanlığına atanan, yzb. süleyman bey askeri aşiretlerden ve gönüllülerden yararlanarak topladığı kuvvetle, 12 nisan 1915'te taarruz etti. şuaybiye savaşında başarılı olamadı ve kutülamare'ye çekildi. intihar etti. ingilizler burayı da ele geçirip bağdat'ı almak için, general townshend komutasında saldırdılar. türk kuvvetleri, ingilizleri selmanpak'ta durdurdu. kanlı çarpışmalardan sonra ingilizler, 26 kasım 1915'te çekildiler. kutülamare'de 8 aralık 1915'te kuşatılan ingiliz birlikleri, beş ay süren bir direnişten sonra 28 nisan 1916'da teslim oldu. general townshend dahil 13.399 esir alındı.

1916 yılı başında bir kısım ingiliz birlikleri general townshend'in yardımına geldiyse de iran'da hamedan'a kadar sürüldüler. ingiliz birlikleri 1917 yılı başında bekledikleri güce ulaştılar. taarruza geçtiler. 11 mart 1917'de general maude yönetimindeki ingiliz birlikleri bağdat girerken halil paşa'nın komutasındaki osmanlı askerleri bağdat'ı boşalttı.

türk kuvvetlerinin bağdat'ı geri alma teşebbüsü başarılı olamadı. samerra'yı da ele geçiren ingiliz ordusu, musul'a doğru ilerlemeye başladı. bağdat'ı geri almak için 6. ordu'yla halep'te kurulan 7. ordu birleştirilerek general falkenhayn komutasında yıldırım ordular grubu kuruldu. halep'te hazırlıklar sürerken, ingilizler tikrit'e kadar ilerlediler.

1918 yılında aldıkları takviyelerle iyice güçlenen ingiliz birlikleri, petrol yataklarının bulunduğu musul'a giremediler. ancak, ne yazık ki, mondros mütarekesinin imzalanmasından üç gün sonra 3 kasım 1918'de, mütarekeye aykırı şekilde burayı işgal ettiler.