türkiye tarihi hakkında bilgiler listesi

amasya genelgesi (bildirisi) 21-22 haziran 1919

havza'daki çalışmalarını tamamladıktan sonra mustafa kemal ve arkadaşları, 12 haziran 1919'da amasya'ya geçtiler. milli mücadele çalışmalarını sürdüren mustafa kemal, hüseyin rauf orbay, refet bele ve ali fuat cebesoy birlikte amasya genelgesini hazırladılar. hazırlanan bildiri, erzurum'da 15. kolordu komutanı kazım karabekir'e sunuldu. onun da onayının alınmasından sonra, bildiri, 22 haziran 1919'da tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla abdurrahman rahmi efendi tarafından ulaştırıldı. amasya genelgesi, milli mücadelenin temel gerekçe, amaç ve yöntemini ilk olarak belirtmiş oldu. amasya genelgesinin yayınlanması istanbul'da bulunan işgal güçlerinin tepkisini çekmişti. özellikle ingilizlerin, mustafa kemal'i geri getirmek için istanbul hükumeti üzerindeki baskıları iyice artmıştı. mustafa kemal, istanbul'a dönmediği için daha sonra görevinden alınacaktır. o sırada içişleri bakanı olan ve milli mücadele'ye sıcak bakmayan ali kemal bey, bir genelge yayınlayarak, mustafa kemal'in iyi bir asker olduğunu, fakat ingiliz baskısı sonucu görevinden alındığını duyurmuştur.

amasya genelgesinin içeriği şöyledir:

1- vatanın bütünlüğü, milletin istiklali tehlikededir.
2- istanbul hükumeti, üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. bu hal, milletimizi adeta yok olmuş göstermektedir.
3- milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
4- milletin içinde bulunduğu bu duruma göre harekete geçmek ve haklarını yüksek sesle cihana işittirmek için her türlü tesir ve denetimden uzak milli bir heyetin varlığı zaruridir.
5- anadolu'nun her bakımdan emniyetli yeri olan sivas'ta bir kongre toplanacaktır.
6- bunun için her ilden milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olduğu kadar çabuk yetişmek üzere yola çıkarılması gerekmektedir. bu temsilciler, müdafaa-i hukuk, redd-i ilhak cemiyetleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.
7- her ihtimale karşı, bu meselenin bir milli sır halinde tutulması ve temsilcilerin, lüzum görülen yerlerde, seyahatlerini kendilerini tanıtmadan yapmaları lazımdır.
8- doğu illeri için, 10 temmuz'da erzurum'da bir kongre toplanacaktır. bu tarihe kadar diğer illerin temsilcileri de sivas'a gelebilirlerse; erzurum kongresinin üyeleri, sivas genel kongresine katılmak üzere hareket edecektir.

erzurum kongresi (23 temmuz - 7 ağustos 1919)

anadolu'da milli mücadele birliğinin kurulmasının ikinci adımı erzurum kongresi ile atıldı. amasya genelgesinden sonra istanbul ve askerlikle ilişkisi kesilen mustafa kemal'e, başta kazım karabekir olmak üzere anadolu'daki komutan ve mülki amirlerin büyük bir çoğunluğu verdikleri desteği sürdürmeye devam ettiler. amasya genelgesinde yer aldığı gibi, mustafa kemal bu dönemde milli bir kongre toplayarak, milli mücadele ile ilgili tüm faaliyetleri birleştirmeyi planlıyordu. kazım karabekir, milli bir kongreden önce doğu illeri için bölgesel bir kongre toplanmasının faydalı olacağı görüşündeydi. mustafa kemal, bölgesel bir kongreye karşı olmasına rağmen, kazım karabekir ve doğu anadolu müdafaa-i hukuk cemiyetinin ısrarları karşısında bir kongre toplanmasını ve kongreye katılmayı kabul etti. kongre, 10 temmuz'da toplanması kararlaştırılmış olmasına rağmen, 23 temmuz'da bir okul salonunda 54 delege ile çalışmalarına başladı. mustafa kemal'in davetli olarak katıldığı bu kongreye asil üye olabilmesi için, erzurum delegesi cevat dursunoğlu istifa ederek, kendi yerine mustafa kemal'in seçilmesini sağladı. ilk gün, mustafa kemal kongre başkanlığına seçildi. milli bir hal alan kongrede, genel değerlendirmeler yapıldı ve doğu illerinin durumu görüşüldü. milli mücadelenin temelleri açısından önemli kararlar alındı. erzurum kongresi'ne katılanlar, 17 çiftçi ve tüccar, 5 emekli subay, 4 emekli memur, 5 öğretmen, 4 gazeteci, 5 hukukçu, 2 mühendis, 1 doktor, 6 din adamı, 3 eski milletvekili, 1 general ve 1 eski bakan olmak üzere 54 delegeden oluşmuştu.

alınan kararlar;

1. milli sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekun kendisini savunacak ve direnecektir.
3. vatanı korumayı ve istiklali elde etmeyi istanbul hükumeti sağlayamadığı takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir hükumet kurulacaktır. bu hükumet üyeleri milli kongrece seçilecektir. kongre toplanmamışsa, bu seçimi temsil heyeti yapacaktır.
4. kuva-yı milliyeyi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. hristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
6. manda ve himaye kabul edilemez.
7. milli meclisin derhal toplanmasını ve hükumet işlerinin meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.
8. milli irade padişahı ve halifeyi kurtaracaktır.

balikesir kongreleri

balıkesir kongresi, bölgedeki milli kuvvetlerin sayılarının artması karşısında, bunların bir düzen altına alınması, beslenme ve teçhizatın sağlanması amacıyla düzenlendi. 28 haziran - 12 temmuz 1919 günleri arasında hacım muhittin çarıklı başkanlığında toplandı. balıkesir ve çevresinde yunanlıları anadolu'dan çıkarmak için bir direniş hattı oluşturuldu.

26-30 temmuz arasında, i. balıkesir kongresinde kurulan merkez heyeti, teşkilatı kuvvetlendirmek için erzurum kongresi sürerken, ikinci bir kongre topladı. kongreye katılanlar bütün güçlerini birleştirmeyi, yunanlılara karşı savaşmak için asker toplamayı ve gereken diğer bütün önlemleri almayı kararlaştırdı. kongre, direniş hareketinin meşrutiyetini sağlayacak bir dil kullandı. yöre halkına ve istanbul'a yumuşak mesajlar göndererek, faaliyetlerinin ittihatçılık ve çetecilikle alakası olmadığını, amaçlarının saltanatın ve hilafetin korunması olduğunu belirtti. ayrıca, mücadelelerinin yunan işgalini bertaraf etmekle sınırlı olduğu ve herhangi bir iktidar kaygısına düşmedikleri vurgulandı. bu kongre, asker toplamanın yanında, bütün kongrelerde olduğu gibi, padişaha olan bağlılığını da bildirmişti. işgal devletlerinin temsilcilerine telgraflar çekilmişti.

alaşehir kongresi (16 - 25 ağustos 1919)

erzurum kongresi sürerken, ege'deki vatanseverler de balıkesir'de büyük bir kongre toplamıştı. erzurum kongresi bittikten sonra, bu vatanseverler alaşehir'de tekrar bir araya gelip yeni bir kongre topladılar. bu kongrede, balıkesir kongresi ve erzurum kongresinin kararları görüşüldü. iki önemli konuda karar alındı. batı anadolu'da yunanlılara karşı direnilecek ve ölünceye dek bu direniş sürecekti. bu amaçla silahlanma ve askere alma gibi her tür işlem yapılacaktı. gerekirse itilaf devletlerinden yardım istenecekti. kongreye katılanlar, mutlaka gerekli ise bölgelerinin yunanlılar yerine itilaf devletlerince işgalinin daha uygun olacağını saptamışlardı.

sivas kongresi (4 -11 eylül, 1919)

sivas kongresi, amasya genelgesi ile milli bir kongre olarak öngörülmüştü. erzurum kongresinden sonra kongre ile ilgili çalışmalar yapılıyordu. bu arada, fransızlar sivas kongresine karşı bazı önlemler alıyordu. fransız binbaşı brunot, kongrenin toplanması halinde sivas valisi reşit paşa'ya şehrin işgal edileceğini söylemişti. hatta, elazığ valisi ali galip, kongreyi basmakla görevlendirilmişti. tüm engellemelere rağmen, kongre 4 eylül 1919'da bugün lise olarak kullanılan binada saat 15:00'de toplandı. (katılanlar) mustafa kemal'in kongre başkanlığına seçilmesine kimi üyelerden itirazlar geldi. ancak yapılan seçimde kongre başkanlığına mustafa kemal paşa getirildi. kongre ilk günlerinde, ittihat ve terakki cemiyeti ile ilişkisi olup olmadığını tartıştı. daha sonra manda sorunu gündeme geldi. sivas kongresi, ilk milli kongre niteliğinde olduğu için kararlar da bu doğrultuda alınmıştır. erzurum kongresinde alınan kararların tümü kabul edilmiştir. yurtta ayrı ayrı bölgesel olarak çalışan tüm cemiyetlerin birleştirilmesi ve tek yönetim altına alınması sağlandı. yeni bir temsil heyeti oluşturuldu ve bu heyetin başına mustafa kemal getirildi.

sivas kongresi kararları;
1. milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekun kendisini savunacak ve direnecektir.
3. istanbul hükumeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. kuvay-ı milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. manda ve himaye kabul olunamaz.
6. milli iradeyi temsil etmek üzere, meclis-i mebusan'ın derhal toplanması mecburidir.
7. aynı gaye ile, milli vicdandan doğan cemiyetler, "anadolu ve rumeli müdafaa-i hukuk cemiyeti" adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından temsil heyeti seçilmiştir.

amasya görüşmeleri ve protokolü

ali rıza paşa hükumetinin temsilcisi bahriye nazırı salih paşa ile sivas kongresi temsil heyeti adına başkan mustafa kemal paşa, rauf (orbay) ve bekir sami (kunduh) beyler arasında amasya'da görüşmeler yapıldı. amasya görüşmesi ve imzalanan protokoller, anadolu'da başlatılan milli mücadelenin istanbul hükumetince tanınması bakımından önemlidir. yapılan toplantılar sonunda, önemli kararlar ve hükümler içeren, üçü açık ve ikisi gizli beş protokol hazırlanıp kabul edildi.