osmanlı imparatorluğu tarihi hakkında bilgiler listesi

adı : murad hüdavendigar(i. murad)
doğum tarihi : 1326
doğum yeri : bursa
babası : orhan
annesi : nilüfer hatun (rum)
tahta çıktığı tarih : 1362
tahta çıktığında yaşı : 36
saltanatının sonu : 1389
tahttan ayrılma sebebi : ölüm
saltanatının süresi : 27 yıl
ölüm tarihi : 1389
ölüm sebebi : şehit edildi
öldüğü yer : kosova
gömülü olduğu yer : bursa, çekirge, i. murat camii ve imareti karşısındaki türbesinde (iç uzuvları, şehit edildiği yerde gömülüdür:meşhed-i hüdavendigâr).
valilikleri : izmit (1329), sultanönü (1330), bursa, gelibolu (1359)
devri : kuruluş devri

dönemin olayları;
3.osmanlı padişahı i.murat tahta geçti.babası orhan bey’in sağlığında ağabeyi süleyman paşa ile birlikte trakya’nın fethinde görev alan i.murat,bursa’ya giderek idareyi ele aldı.-1362
i.murat,karamanoğullarının teşvikiyle isyan edip ankara’yı ele geçiren ahiler üzerine yürüyerek ankara’yı geri aldı.-1362
rumeli’ye geçen i.murat,bizanslılar tarafından geri alınan çorlu ve çevresini ikinci kez ele geçirdi.-1362
“pencik kanunu” ile yeniçeri ocağı’nın temeli atıldı.-1362
babaeski ve pınarhisar arasındaki sazlıdere bölgesinde rum ve bulgar kuvvetleriyle yapılan meydan savaşı sonunda edirne zaptedildi.-1363
ipsala,dedeağaç,dimetoka,lüleburgaz,pınarhisar ve babaeski fethedildi.-1363
bursa’daki hüdavendigâr camii adıyla anılan i.murat camii’nin yapımı tamamlandı.-1363
filibe,lala şahin paşa kuvvetlerince ele geçirildi.-1364
gümülcine ve çevresi evrenos bey tarafından fethedildi.-1364
sırpsındığı savaşı.-1364
korsan gemileriyle osmanlıları tehdit eden katalanların elindeki biga fethedildi.-1365
devlet merkezi,bursa’dan edirne’ye nakledildi.-1365
bulgarların elindeki yanbolu (diampolis),kızılağaç ve ihtiman fethedildi.-1367
hayrabolu,vize ve kırkkilise (kırklareli) fethedildi.-1369
bulgar kralı yuvan şişman ve makedonya sırp kuvvetleriyle savaşan lala şahin paşa,sofya’nın güneyindeki samakov’u fethetti.-1371
çirmen savaşı.-1372
köstendil kuşatıldı.sırp kralı,osmanlı devletine vergi ve savaşlarda yardımcı kuvvet vermeyi kabul etti.-1372
vizeyi almaya çalışan bizans imparatoru üzerine yürüyen osmanlılar inceğiz,çatalburgaz ve ferecik kalelerini ele geçirdi.yenilgiye uğrayan bizanslılar barış antlaşması istedi.-1373
rumeli’de savaşa son veren i.murat tarafından anadolu’da tımar ve zeamet teşkilatı kuruldu ve bazı askerî ıslahatlar yapıldı.-1376
i.murat’ın büyük oğlu şehzade bayezid(geleceğin yıldırım bayezid’i) germiyanoğlu süleyman şah’ın kızı devlet hatun’la evlendi.süleyman şah,kızının çeyizi olarak kütahya,simav ve tavşanlı’yı osmanlılara bıraktı.-1378
sadrazam çandarlı halil hayrettin paşa tarafından iznik’te yaptırılan yeşil cami inşaatına başlandı. mimar hacı musa’ya yaptırılan ve asıl adı halil hayrettin paşa camii olan bu eser, minaresindeki yeşil çinileri yüzünden yeşil camii adı ile tanındı.-1378
arnavutluk’ta iştip fethedildi.-1380
manastır ve pirlepe, timurtaş paşa kuvvetlerince fethedildi.-1382
uzun süredir kuşatma altında olan sofya teslim olarak osmanlı ülkesine katıldı.-1385
arnavutluk’taki ohri, çandarlı halil paşa ve evrenos bey tarafından fethedildi.-1385
niş, yahşi bey komutasındaki osmanlı kuvvetlerince fethedildi.-1386
karaman tahtına oturan alâeddin ali bey’in osmanlı topraklarına saldırısı üzerine osmanlı-karaman savaşı başladı. konya önlerine kadar gelen i. murat, karamanlıların sulh teklifini kabul ederek geri çekildi.-1386
vezir çandarlı halil paşa öldü, yerine oğlu çandarlı ali paşa getirildi.-1387
osmanlı hâkimiyetini kabul etmiş bulunan sırp kralı lazar’la boşnak, hırvat ve arnavut prensleri, türklere karşı birleşerek harekete geçtiler. akıncı kumandanlarından şahin paşa kumandasındaki türk kuvvetleri ploşnik’te pusuya düşürüldü.-1387
balkanlar’daki ittifakı önlemek üzere harekete geçen i. murat ve çandarlı ali paşa idaresindeki osmanlı ordusu, bulgaristan’ın önemli kentlerinden tırnova’yı zaptetti. kayıtsız şartsız teslim olan bulgaristan kralı yuvan şişman affedilerek vergiye bağlandı.-1388
i. kosova savaşı.-1389

adı : yıldırım bayezid (i.bayezid)
doğum tarihi : 1360
doğum yeri : edirne
babası : i. murat
annesi : gülçiçek hatun (rum)
tahta çıktığı tarih : haziran 1389
tahta çıktığında yaşı : 29
saltanatının sonu : 28 temmuz 1402
tahttan ayrılma sebebi : tutsaklık
saltanatının süresi : 13 yıl 1 ay
ölüm tarihi : 9 mart 1403
ölüm sebebi : intihar
öldüğü yer : akşehir
gömülü olduğu yer : bursa, yıldırım bayezid camii yanındaki türbesinde.
devri : kuruluş devri

dönemin olayları;
şehzade yıldırım bayezid (i. bayezid), devlet erkânı tarafından savaş meydanında osmanlı hükümdarı ilân edildi.-1389
yıldırım bayezid’in ağabey’i şehzade yakup, bir saltanat kavgasını önlemek amacıyla kosova’da idam edildi.-1389
yıldırım bayezid’in en küçük oğlu çelebi sultan mehmet (i. mehmet) doğdu.-1389
sırbistan, osmanlı devletine bağlandı; kosova zaferinden sonra sırp kralı lazar’ın oğlu etiyen (stefan), yıldırım bayezid tarafından sırbistan tahtına oturtuldu ve dostluk anlaşması imzalandı. kral etiyen, kız kardeşini padişaha eş olarak takdim etti.-1389
bulgaristan ve bosna toprakları fethedildi.-1389
yıldırım bayezid’in ilk anadolu seferi: osmanlılara karşı ittifak kuran saruhan, aydın, germiyan, menteşe, hamit ve teke beylikleri, osmanlı hâkimiyetine alındı.-1390
anadolu’da tek bizans kenti olarak kalan alaşehir fethedildi.-1390
yıldırım bayezid, sırp prensesi olivera ile evlendi.-1390
çanakkale’deki gelibolu kalesi yeniden yapılmaya ve çevreye askerî tesisler kurulmaya başlandı.-1390
istanbul, osmanlılar tarafından ilk kez kuşatıldı: bizans a gözdağı vermek için yapılan ve yedi ay süren kuşatma sonunda bizanslılardan bazı imtiyazlar elde edildi.-1391
mora yarımadası ve macaristan çevrelerine çeşitli akınlar yapıldı.-1391
karaman seferi.-1391
bizans imparatoru v.yuanis’in ölümü üzerine,yıldırım bayezid’in elinde rehine olarak bulunan oğlu ii.manuel paleologos,bursa’dan istanbul’a kaçarak bizans tahtına oturdu.-1391
kastamonu beyliği fethedildi.-1392
merkezi sinop olan candaroğulları beyliği,osmanlı hakimiyeti altına girdi.-1392
antalya alınarak hamitoğulları beyliği’ne son verildi.-1392
bulgaristan topraklarına hücum eden macarlar,niğbolu ve çevresini ele geçirdi.yıldırım bayezid’in buraya büyük bir kuvvet göndermesi üzerine sigismund yönetimindeki macarlar her şeyi bırakarak kaçtı.-1392
yıldırım bayezid komutasındaki osmanlı ordusu ile sivas yöresini elinde tutan kadı burhanettin komutasındaki ordu arasında çorum yakınlarında yapılan savaşta osmanlı ordusu yenildi. yıldırım bayezid’in oğlu ertuğrul çatışmada öldü.-1392
arnavutluk’taki işkodra kenti işgal edildi.-1392
şehzade çelebi mehmet komutasındaki osmanlı kuvvetleri amasya’yı işgal etti.-1393
türklerin egemenliği altındaki bulgar krallığının başkenti olan tırnova kalesi ele geçirildi. böylece siyasi anlamda devam eden bulgar krallığı tümüyle kaldırılarak bulgaristan’ın tamamı ele geçirildi.-1393
istanbul kuşatması sırasında bizanslılara yardım eden avrupa ülkeleri gemilerinin selânik’te demirlemesi üzerine yıldırım bayezid, selânik’i kuşattı. kuşatma sonunda selânik ele geçirildi.-1394
selânik’ten sonra kuzey yunanistan’daki yenişehir (larisa) ve çevresi ele geçirildi.-1394
işkodra’nın güney bölgelerine hücum eden osmanlı kuvvetleri, arnavutluk’taki birçok bölgeyi ele geçirdi.-1394
yıldırım bayezid, uzun süre abluka altında tuttuğu istanbul’u ikinci kez kuşattı. kış mevsiminin yaklaşması üzerine kuşatmaya son verildi.-1395
yıldırım bayezid, mısır’daki abbasî halifesine elçiler göndererek kendisine “sultan” unvanının verilmesini istedi.-1395
niğbolu zaferi: niğbolu’da haçlılarla karşılaşan yıldırım bayezid komutasındaki osmanlı ordusu, haçlı ordusunu mağlûp etti.-1396
niğbolu zaferi üzerine mısır’daki abbasî halifesi i. mütevekkil tarafından yıldırım bayezid’e “sultan-ı iklim-i rum” unvanı verildi.-1396
arnavutluk topraklarına yapılan yeni akınlarda işkodra çevresi, kesriye, draç ve berat gibi kentler ele geçirildi.-1396
karadeniz boğazı girişindeki şile ele geçirildi.-1396
boğziçi’nde göksu deresi ağzında anadolu hisarı’nın yapımına başlandı.-1396
istanbul üçüncü kez kuşatıldı.-1396
yunanistan üzerine yapılan sefer sonunda atina ve çevresi ele geçirildi.-1397
yunanistan topraklarında ilerleyen osmanlı kuvvetleri, mora üzerine yaptığı akınlardan üçüncüsünde argos kalesini ele geçirdi.-1397
karaman hükümdarı alâeddin ali bey’in yeniden osmanlı topraklarına saldırması üzerine savaş açan yıldırım bayezid, bu savaşı kazandı ve alâeddin ali bey’i idam ettirerek karamanoğulları topraklarını ele geçirdi.-1397
karadeniz bölgesindeki samsun, ordu, giresun, çarşamba, merzifon ve havza’daki küçük türk beylikleri ve ellerindeki topraklar osmanlı yönetimine girdi.-1398
sivas ve çevresini egemenliğinde bulunduran kadı burhanettin ahmet, karayülük diye tanınan akkoyunlu hükümdarı kara osman bey’le yaptığı savaşta öldürüldü. yardım isteyen sivaslıların çağrısı üzerine akkoyunlu hükümdarını mağlûp eden osmanlılar, tüm sivas çevresini ele geçirdi.-1398
memlûklere ait olan malatya, kâhta, divriği ve dulkadiroğulları egemenliğindeki elbistan, osmanlı kuvvetlerince ele geçirildi. böylece osmanlı toprakları, fırat boylarına kadar yayılmış oldu.-1399
bizans imparatoru ii. manuel paleologos, türklere karşı yeni bir haçlı seferi hazırlamak amacıyla italya, fransa ve ingiltere’ye gitti.-1399
irak ve azerbaycan’ı işgal ederek osmanlı devleti’yle komşu olan timur ile yıldırım bayezid arasında, timur’dan kaçarak osmanlılara sığınan hükümdarlar nedeniyle ortaya çıkan anlaşmazlık giderek düşmanlığa dönüştü.-1399
bursa’da yıldırım bayezid tarafından yaptırılan ulu camii inşaatı bitti.-1400
dördüncü istanbul kuşatması:bizans imparatorunun avrupa ülkelerini yeni bir haçlı seferi için örgütlemeye çalışması üzerine yıldırım bayezid, istanbul’u dördüncü kez işgal etti.timur’un anadolu’ya girmesi üzerine kuşatma kaldırıldı.-1400
timur’un anadolu’ya ilk hücumu: sivas kalesini kuşatan timur, şehri ele geçirdikten sonra yaptığı katliamda binlerce osmanlı askerini öldürerek sivas kalesini yerle bir etti.-1400
sivas katliamı üzerine, timur’un himayesindeki erzincan’a yürüyen yıldırım bayezid, erzincan beyliğini ele geçirdi ve kemah kalesi’ni aldı.-1401
yıldırım bayezid ile timur arasında yapılan ankara meydan savaşı’nda osmanlı ordusunu yenen timur, yıldırım bayezid’i esir aldı.-1402

adı : çelebi mehmet (i.mehmed)
doğum tarihi : 1379
doğum yeri : edirne
babası : i. bayezid
annesi : devletşah valide sultan
amasya'da hükümdarlığını ilân ettiği tarih : ağustos, 1402
amasya ve bursa'da hükümdarlığını ilân ettiği tarih : 1404 (806)
edirne'de tahta çıktığı tarih (fetret devrinin sonu) : 5 temmuz 1413
tahta çıktığında yaşı : 26
saltanatının sonu : 26 mayıs 1421
tahttan ayrılma sebebi : ölüm
saltanatının süresi : 7 yıl, 11 ay
ölüm tarihi : 26 mayıs 1421
ölüm sebebi : dizanteri-zehir (?)-felç (?)
öldüğü yer : edirne
gömülü olduğu yer : bursa, yeşil türbe
valilikleri : amasya (1393-?)
devri : fetret devri

dönemin olayları;
yıldırım bayezid’in oğullarından şehzade süleyman çelebi edirne’de; mehmet çelebi amasya’da ve isa çelebi balıkesir ve bursa yöresinde padişahlığını ilân etti. böylece osmanlı toprakları üç hükümetli bir idare altına girmiş oldu.-1402
timur kuvvetleri, ele geçirdiği bursa ve iznik’i yağma ederek ateşe verdi ve buradaki halkın büyük bir kısmını kılıçtan geçirdi.-1402
timur, osmanlıların ele geçirdiği anadolu beyliklerinin topraklarını eski sahiplerine ve vârislerine iade etti.-1402
rodos şövalyelerinin elinde bulunan izmir kalesi ve limanı timur tarafından fethedilerek aydınoğulları’na verildi.-1402
timur tarafından tutsak edilen yıldırım bayezid, akşehir’de öldü.-1403
timur ve ordusu, her yeri yağmalayarak ve yakıp yıkarak anadolu’dan çekildi.-1403
amasya’da hükümdar olan yıldırım bayezid’in küçük oğlu mehmet çelebi, yönetimleri timur tarafından türkmen beylerine bırakılan niksar, tokat, şarkîkarahisar ve sivas’ı kendi topraklarına kattı.-1403
edirne’de hükümdarlığını ilan eden süleyman çelebi (emir süleyman) ile bizans imparatoru manuel paleologos arasında istanbul antlaşması imzalandı. buna göre; istanbul önlerinden selânik’e kadar uzanan ege sahil bölgesi ile varna’ya kadar uzanan karadeniz sahil bölgesi, bizans imparatoru’na bırakıldı. amasya’da hükümdarlığını ilan etmiş bulunan mehmet çelebi, sivas yöresini ele geçirdikten sonra bursa, balıkesir ve çevresini kendi topraklarına kattı.-1403
mehmet çelebi, kendisine hücum eden büyük kardeşi isa çelebi’yi ulubat’ta yapılan savaşta mağlûp edip öldürttü.-1405
saruhan ve çevresi mehmet çelebi tarafından ele geçirildi.-1405
timurlenk öldü.-1405
edirne’de hükümdarlığını ilan eden süleyman çelebi, kuvvetleriyle birlikte bursa’ya geldi ve şehri ele geçirdi. bursa’ya sahip olan, ancak ağabeyinin ordusuna karşı koyacak gücü olmayan mehmet çelebi, bursa’yı terk ederek şehri ve hükümdarlığı büyük kardeşi süleyman çelebi’ye bıraktı.-1406
süleyman çelebi’nin sadrazamı çandarlı ali paşa öldü. babası çandarlı hayrettin paşa’nın 1387’de ölümünden sonra i. murat, yıldırım bayezid ve fetret devri’nde süleyman çelebi’ye sadrazamlık yapan çandarlı ali paşa, iznik’e gömüldü.-1406
osmanlı tahtını ele geçirmek için mücadele eden musa çelebi, rumeli’ye geçti. süleyman çelebi’de bu harekâtı önlemek amacıyla bursa’da edirne’ye geldi.-1406
süleyman çelebi tarafından bursa’da inşa ettirilen yıldırım bayezid türbesi’nin yapımı tamamlandı.-1407
süleyman çelebi ile venedik cumhuriyeti arasında dostluk antlaşması imzalandı. antlaşmaya göre; venedik cumhuriyeti’nin, arnavutluk sahilindeki topraklarının emniyeti karşılığı olarak osmanlı padişahına yıllık 1600 duka haraç vermesi kararlaştırıldı.-1408
dönemin büyük şairi süleyman çelebi, bursa’da, günümüzde de okutulmakta olan dinî edebiyatımızın “mevlid” manzumesini tamamladı.-1409
emir süleyman (süleyman çelebi) vefat etti.-1410
rumeli’de osmanlı tahtına musa çelebi çıktı.-1411
simavna kadısı oğlu şeyh bedrettin kadıaskerliğe tayin edildi.-1411
musa çelebi’nin, bizans imparatoru manuel’e bir elçi göndererek 1402’den beri verilmemiş haraçları istemesi üzerine bizans ile emir süleyman çelebi zamanında imzalanan antlaşma bozuldu.-1411
mehmet çelebi ile bizans imparatoru arasında ittifak antlaşması imzalandı.imparator, mehmet çelebi kuvvetlerini istanbul boğazı’ndan rumeli’ye geçirmeyi taahhüt etti.-1411
istanbul’u kuşatan musa çelebi, mehmet çelebi’nin rumeli’ye geçmesi üzerine kuşatmayı kaldırdı.-1412
kardeşini tahtan indirmek üzere rumeli’ye geçen mehmet çelebi kuvvetleriyle musa çelebi kuvvetleri, çamurluova bölgesinde karşılaştı. yapılan savaşta mağlûp olan musa çelebi öldürüldü. çelebi mehmet’in yönetimi ele geçirmesiyle 11 yıl süren fetret devri sona erdi. böylece mehmet çelebi, anadolu ve rumeli’deki bütün osmanlı topraklarını egemenliği altına aldı.-1413
divan şairlerinden ahmedî öldü.-1413
iktidar mücadelesini kazanan mehmet çelebi (i. mehmet), edirne’de tahta çıktı.-1413
büyük bir alim olmasına rağmen fikirleri ile anadolu’daki türk ve müslüman camiası için tehlikeli görülen kadıasker simavnalı şeyh bedrettin mahmut azledildi ve iznik’te sürgün olarak oturmaya mahkûm edildi.-1413
karamanoğlu mehmet bey, bursa’yı kuşattı. ivaz paşa tarafından savunulan kenti ele geçiremeyen karamanoğlu mehmet bey, şehrin kenar mahallelerini yıkarak geri çekildi.-1414
karamanoğlu tarafından kışkırtılan aydınoğlu cüneyt bey isyan etti. çelebi sultan mehmet, üzerine asker gönderince aman dileyip affedildi. böylece izmir kenti dışında bütün izmir ve aydın bölgesi osmanlı topraklarına katılmış oldu.-1414
çelebi sultan mehmet, karaman seferine çıktı. konya ele geçirildi ve esir düşen karamanoğlu mehmet beyle oğlu mustafa bey affedildi. yapılan antlaşmayla akşehir ve ilgın, karamanoğullarından alınarak çelebi sultan mehmet’in dostu ve müttefiki germiyanoğlu yakup bey’in topraklarına katıldı.-1415
karamanoğlu mehmet bey, çelebi mehmet’in rumeli’de musa çelebi ile savaşmasını fırsat bilerek, osmanlı topraklarına saldırmıştı. çelebi mehmet, rumeli’de duruma hâkim olduktan sonra anadolu’ya geçti. cüneytoğullarından izmir’i aldıktan sonra, karamanoğulları üzerine yürüdü. akşehir, beyşehir ve seydişehir alındı. karamanoğlu mehmet, yaptığı üç savaşı da kaybettikten sonra barış istedi.-1415
osmanlılarla venedikliler arasında ilk deniz savaşı: gelibolu’da yapılan bu savaş sonunda osmanlıların 27 gemisi venediklilerin eline geçti.-1416
çelebi sultan mehmet’in eflâk seferi.-1416
aydınoğlu cüneyt bey, niğbolu beyliğine atandı.-1416
çankırı, tosya ve kalecik dolayları candaroğullarından alındı.-1416
arnavutluk’taki avlonya kenti feshedildi.-1417
çelebi sultan mehmet, 14 yaşındaki büyük oğlu şehzade murat’ı (geleceğin ii. murat’ı) amasya valiliğine tayin etti.-1417
samsun seferi:bir kısmı ceneviz kolonisinin bir kısmı da isfendiyaroğlu hızır bey’in elinde olan samsun, osmanlı topraklarına katıldı.-1418
bursa’da yeşil cami adıyla anılan çelebi sultan mehmet camii’nin yapımı tamamlandı.-1419
timur’un saldırıları sırasında bizanslılar tarafından ele geçirilen darıca, hereke, gebze, pendik ve kartal gibi sahil kasaba ve kaleleri ikinci defa fethedildi.-1419
düzmece mustafa olayı.-1419
şeyh bedrettin’in önderliğinde börklüce mustafa ile torlak kemal kuvvetleri, toprak ve vergi düzeninin bozukluğu sebebiyle ayaklandı. anadolu’daki ilk toplumsal içerikli bu ayaklanma güçlükle bastırılabildi ve şeyh bedrettin, serez’de asıldı.-1420
edirne’de katıldığı bir av sırasında kalp krizi geçiren çelebi sultan mehmet öldü.çelebi sultan mehmet’in ölümü, halk ve asker arasında karışıklık çıkmaması için duyurulmadı. şehzade murat’ın amasya’dan gelmesine değin yaklaşık 40 gün ölümü herkesten gizlendi.-1421

adı : ii. murad
doğum tarihi : 1404
doğum yeri : amasya
babası : i. mehmet
annesi : emine hatun (dulkadirli)
tahta çıktığı tarih : 5 temmuz 1421
tahta çıktığında yaşı : 17 yaş, 1 ay
saltanatının sonu : 1 aralık 1444
tahttan ayrılma sebebi : ii. mehmet lehine feragat
saltanatının süresi : 23 yıl, 5 ay
ikinci defa tahta çıktığı tarih : 1446
tahta çıktığında yaşı : 42 yaş, 3 ay
saltanatının sonu : 3 şubat 1451
tahttan ayrılma sebebi : ölüm
saltanat süresi : 4 yıl, 5 ay
ölüm tarihi : 3 şubat 1451
ölüm sebebi : felç
öldüğü yer : edirne
gömülü olduğu yer : bursa, muradiye camii yanında kubbesinin üzeri açık olan türbesinde.
valilikleri : amasya
devri : kuruluş devri

dönemin olayları;
ikinci murat, bursa’da tahta çıktı.-1421
şehzade mustafa çelebi olayı.-1421
ii. murat’la amcası şehzade mustafa çelebi arasındaki ulubat savaşı.-1422
istanbul kuşatması.-1422
dinî edebiyatımızım şaheserlerinden “mevlid” manzumesinin yazarı süleyman çelebi, bursa’da öldü.-1422
osmanlı topraklarına akınlar yapan ve çeşitli huzursuzlukların kaynağı haline gelen eflâk, arnavutluk ve mora üzerine seferler düzenlendi.-1423
candaroğlu isfendiyar bey’in osmanlı hâkimiyetini kabulü.-1424
almanya ve macaristan’la iki yıl için mütareke imzalandı. 1411’de almanya imparatorluğuna seçilen macar kralı sigismund, on dört yıl sonra tebrik edildi.kendisine hediye olarak kıymetli türk halıları ve kumaşları gönderildi; imparator da altın kabzalı bir kılıç, atlar ve kumaşlar yolladı.-1425
aydınoğlu cüneyt bey yakalandı ve idam edildi.-1425
ii. murat tarafından varlığına son verilen menteşe beyliği toprakları osmanlı hâkimiyetine geçti.-1425
teke beyliği işgal edildi.-1426
germiyanoğlu beyi ii. yakup öldü. bıraktığı vasiyetname gereği, ülke toprakları, varis olarak gösterdiği ii. murat’a verilerek osmanlı hakimiyetine girdi.-1427
bayramîliğin kurucusu mutasavvıf hacı bayram veli, ankara’da öldü.-1429
sadrazam çandarlı ibrahim paşa öldü.-1429
din alimlerinden mutasavvıf emir sultan, bursa’da öldü.-1429
venediklilerin eline geçmiş bulunan selânik, üçüncü kez ele geçirildi.-1430
divan edebiyatının önemli şairlerinden şeyhî öldü.-1431
italyan beylerinin hâkimiyeti altındaki yahya halkı, ii. murat’a başvurarak özgürlüklerine dokunulmaması koşuluyla kenti osmanlı idaresine teslim ettiler.-1431
geleceğin istanbul fatihi şehzade mehmet (fatih sultan mehmet), edirne’de doğdu.-1432
osmanlılar aleyhine macaristan ve eflâk hükümetleriyle işbirliği yapan ve osmanlı topraklarına saldıran karamanoğlu ibrahim bey, konya’da mağlûp edildi.yenilen ibrahim bey, içel’in dağlık bölgelerine kaçtı.-1435
sırp kralı yorgi brankoviç, güzelliğiyle meşhur kızı prenses mara’yı ii. murat’a eş olarak sundu ve sırp krallığı, osmanlı devleti’ne bağlandı.-1435
edirne’de muradiye camii yapıldı.-1436
evrenosoğlu ali bey’in kumandasında macaristan’a bir akın düzenleyen türk akıncıları, trasilvanya’ya kadar ilerlediler.-1437
ii. murat, macar kralı ile ittifak yapan sırp kralı jorj brankoviç’in oturduğu başkent semendire’yi fethetti. kızı mara’yı ii. murat’a vererek akraba olan brankoviç ise yenilgi üzerine macaristan’a kaçtı.-1439
belgrad kuşatması:osmanlı ordusu ile sırp ordusu arasında yapılan savaşlarda bir netice alınamadı ve altı ay süren kuşatma, bir sonuç alınamadan kaldırıldı.-1441
transilvanya prensi ve macar ordusu başkumandanı jan hunyat (hunyadi yanoş), mezid bey kumandasında transilvanya’ya giren türk akıncılarını hermanstad (erdel) önünde mağlûp etti. mezid bey ve oğluyla birlikte 20.000 türk akıncısı öldürüldü.-1442
jan hunyat (hunyadi yanoş), hermanstad (erdel) yenilgisinin intikamını almak için sefer düzenleyen hadım lala şahabettin şahin paşa komutasındaki 40.000 kişilik osmanlı ordusunu vegas’da yapılan savaşta ikinci kez mağlûp etti.-1442
karamanoğlu seferi.-1443
avrupa ülkelerini harekete geçirip türklere karşı yeni bir haçlı seferi düzenleyen jan hunyat (hunyadi yanoş), sofya yakınlarındaki izladi derbendi ve niş yakınlarındaki morova’da yapılan savaşlarda osmanlı ordusunu mağlûp etti.-1444
edirne-segedin antlaşması.-1444
ii. murat padişahlıktan çekildi.-1444
varna savaşı kazanıldı (10 kasım 1444).-1444
yeniçerilerin başlattığı buçuktepe isyanı üzerine ii. mehmet tahttan çekildi ve babası ii. murat yeniden tahta çıktı.-1445
ikinci kez tahta çıkan ii. murat, mora şehirlerini geri alan prens constanios’a karşı mora seferine çıktı. savaşta yenilen mora despotu haraca bağlandı ve mora kentleri tekrar osmanlı egemenliğini altına girdi.-1446
ii. murat, arnavutluk kraliyet ailesinden iskender bey’in isyan etmesi üzerine arnavutluk’a bir sefer düzenledi. kroya (akçahisar) kalesi kuşatıldı ve yeni bir haçlı seferi tehlikesi üzerine kuşatma yarım bırakıldı.-1447
ikinci kosova savaşı.-1448
arnavutluk’ta isyan eden iskender bey’e karşı ikinci bir arnavut seferi düzenlendi. berat kenti ele geçirildi. kroya (akçahisar) kalesi ikinci kez kuşatıldıysa da alınamadı.-1450
bir felç geçiren ii. murat, edirne’de öldü. bursa’ya nakledilen cenazesi, kendisinin yaptırdığı büyük cami’nin yanındaki türbesine defnedildi.-1450

1352 osmanlılar'ın cenevizliler'e osmanlı topraklarında serbest ticaret yapma imtiyazı vermeleri
1354 gelibolu'nun fethi
1361 ilk müzikli spor gösterisi (edirne kırkpınar yağlı güreşleri)
1362 orhan gazi'nin vefatı ve i. murat'ın tahta çıkışı
1362 kadıaskerliğin teşkili
1363 pençik kanunu'nun çıkışı
1366 gelibolu'nun elden çıkışı
1371 çirmen zaferi
1376 bulgar krallığı'nın osmanlı hakimiyetini kabulü
1377 gelibolu'nun osmanlılar'a iadesi
1385-1386 niş ve sofya'nın alınışı
1388 ploşnik bozgunu ve balkan ittifakının teşekkülü
1389 i. kosova zaferi
1389 i. murat'ın şehadeti, yıldırım bayezid'in tahta cülusu
1390 aydın-saruhan-germiyan-menteşe beyliklerinin ilhakı
1390 karaman seferi, konya'nın muhasarası
1390 gelibolu tersanesi'nin inşası
1391 istanbul'un ilk muhasarası
1393 mahkeme rüsumu'nun ilk ihdası
1396 niğbolu zaferi
1397-1398 akçay zaferi ve karaman ülkesi'nin osmanlı hakimiyetini kabulü
1398 kadı burhaneddin'in ölümü.
1398 karadeniz beyliklerinin ilhakı
1400 ilk musiki nazariyatı eseri (kırşehirli yusuf b. nizameddin'in kitabu'l edvar'ı)
1400 bursa'da i. bayezid tarafından ulu cami'nin yaptırılması; ilk osmanlı darü'ş-şifa'sının yıldırım bayezid tarafından inşa edilmesi
1402 ankara bozgunu ve yıldırım bayezid'in esareti
1402-1413 fetret devri, iç karışıklıklar
1409 süleyman çelebi tarafından türk edebiyatı'nda ilk mevlid örneği olan, vesiletü'n-necat adlı eserin yazılışı; ilk besteli dini eser (süleyman çelebi'nin mevlid'i)
1411 çelebi mehmed'in tahta çıkışı
1413 i. mehmed'in duruma hakim olup devleti yeniden kuruşu
1413 (celaleddin hızır) hacı paşa'nın ölümü
1416 osmanlı-venedik deniz muharebesi ve sulhü, şeyh bedreddin isyanı
1416 macar seferi
1417 avlonya'nın fethi
1418 makam teriminin ilk kullanılışı (a. meragi'nin makasıdu'l-elhan'ında)
1418-1420 samsun bölgesinin zaptı
1419-1424 bursa'da hacı ivaz'a i. mehmed tarafından yeşil külliye'nin yaptırılması
1421 çelebi mehmed'in ölümü ve ii. murad'ın cülusu
1421-1451 ilk resmi musiki çevresi (ii. murad sarayı)
1422 mustafa çelebi'nin (düzmece) bertarafı
1425 molla fenarı'nın ilk şeyhülislam olarak tayini
1425-1426 izmir beyi cüneyd'in idamı
1425-1426 teke beyliği'nin intikali
1427-1428 germiyan beyliği'nin intikali
1429 manyasoğlu murad tarafından, türk edebiyatında seyf serayi'den sonra, anadolu türk edebiyatı sahasında ilk gülistan tercümesinin yapılışı
1429 şeyh hamdullah'ın amasya'da doğuşu
1430 ilk iki türkçe musiki kitabı (hızır b. abdullah'ın edvar'ı ve bedr-ı dilşad'ın muradname'sindeki musiki bölümü)
1430 selanik'in fethi
1430-1431 şemsüddin muhammed b. hamza el-fenari'nin ölümü
1431-1432 kadızade, salahaddin musa b. el-kadi mahmud el-bursavi el-rumi'nin ölümü
1432 fatih sultan mehmed'in doğumu
1434 edirne'de ii. murad tarafından muradiye camii'nin yaptırılması
1434 edirne'de ii. murad tarafından muradiye camii'nin yaptırılması
1436 muiniddin b. mustafa tarafından ii. murad'ın isteğiyle ilk mesnevi tercümesi olan mesnevi-i muradiyye adlı eserin yazılışı
1437 ömer bin mezid tarafından ilk nazire mecmuasının derlenişi
1439 semendire'nin alınışı
1440 osmanlı musiki çalgıları üzerine ilk notlar (ahmedoğlu şükrullah)
1440 başarısız belgrad kuşatması
1444 segedin sulhü
1444 ii. murat'ın tahttan çekilişi, ii. mehmed'in cülusu ve varna zaferi
1445 ii. mehmed'in tahttan çekilişi ve ii. murad'ın ikinci defa cülusu
1447 edirne'de ii. murad tarafından üç şerefeli camii'nin yaptırılması
1448 ii. kosova zaferi
1451 ii. murad'ın ölümü ve ii. mehmed'in ikinci defa cülusu
1451-1512 geçiş devri. fatih sultan mehmed ve ii. bayezid devri
1453 istanbul'un fethi
1453 ayasofya'nın camiye çevrilmesi
1454 ilk devlet musiki okulu (enderun'un müzik bölümü)
1458-1460 mora'nın ele geçirilişi
1461 trabzon rum imparatorluğu'nun sonu
1461 candaroğulları'nın ilhakı
1463 osmanlı-venedik savaşı'nın başlaması
1463-1470 istanbul'da fatih külliyesi'nin inşaası
1466 ii. mehmed'in arnavut seferi
1468 karamanoğulları'nın sonu
1468 ii. mehmed tarafından istanbul'da topkapı sarayı'nın tesisi
1469 ahmed karahisarı'nın afyonkarahisar'da doğuşu
1470 eğriboz'un alınışı
1471 fatih külliyesinin açılışı
1472 topkapı sarayı'nın inşası
1473 otlukbeli zaferi : osmanlı akkoyunlu mücadelesi
1474 ali kuşçu'nun ölümü
1475 kırım'ın osmanlı hakimiyetine girişi
1476 boğdan seferi ve zaferi
1478 fatih tarafından ilk altın paranın darbettirilmesi
1478 şerafeddin sabuncuoğlu'nun ölümü
1479 osmanlı-venedik sulhü ile fatih'in venedikliler'e, trabzon ve kefe'de ticaret yapma hakkı tanıyan ahidname vermesi
1480 otranto'ya çıkış ve başarısız rodos kuşatması
1480 kadıaskerliğin rumeli ve anadolu olarak ikiye ayrılması
1481 ii. mehmed'in vefatı ve ii. bayezid'in tahta çıkışı
1481 100 dirhem gümüşten 400 akçe kesilmesi
1481 şeyh hamdullah'ın istanbul'a gelişi
1482 cem sultan'ın mağlubiyeti, rodos'a ilticası
1483 morova seferi ve hersek'in ilhakı
1484 boğdan seferi
1484 kili ve akkirman'ın fethi
1484-1488 edirne'de hayreddin'in ii. bayezid'in külliyesi'ni inşası
1485 osmanlı-memlük mücadelesinin başlaması
1485 şeyh hamdullah'ın aklam-ı sitte'de kendi üslubunu buluşu
1486 musiki ile tedavi yapan ilk devlet hastanesi (edirne, ii. bayezid külliyesi şifahanesi)
1488 hocazade, muslihiddin mustafa b. yusuf b. salih el-bursavi'nin ölümü
1488 sultan ii. bayezid tarafından edirne'de bayezid darü'ş-şifası'nın yapımı
1489 memlüklere karşı toprak kaybı
1491 osmanlı-memlük barışı
1492 macar seferi
1492 ispanya'dan çıkarılan yahudiler'in osmanlı devleti'nin himayesine girmesi
1494 nakibüleşraflığın yeniden ve devamlı olarak teşkili
1494 çin bulutu motifinin tezhib'de ilk kullanılışı
1495 macarlarla mütareke, cem sultan'ın ölümü, şehzade süleyman'ın doğumu
1497 ilk rus elçisinin istanbul'a gelişi
1498 lehistan seferleri
1499 venedik harbi
1499 inebahtı'nın alınışı
1499 preveze baskını
15?? ilk mevlevi ayinleri (pençgah, dügah ve hüseyni makamlarında üç beste-i kadim)
1500 modon, navarin ve koron'un alınışı
1500-1505 istanbul'da, yakub şah b. sultan şah'ın ii. bayezid'in külliyesi'ni inşası
1502 venedikle barış
1503 anadolu sahasında ilk hamse sahibi akşemseddinzade hamdullah hamdi'nin ölümü
1505 bayezid külliyesi'nin açılışı
1509 istanbul'da kıyamet-ı suğra (küçük kıyamet) zelzelesi
1511 şahkulu baba tekeli isyanı, şehzade selim hareketi
1512 ii. bayezid'in tahttan çekilişi, i. selim'in cülusu
1512 anadolu türk edebiyatında ilk şehrengiz örneğini yazan mesihi'nin ölümü; selim döneminden i. ahmed dönemine kadar olan dönemi ihtiva eden devre.
1514 çaldıran zaferi, tebriz'e giriş
1514 şahkulu'nun yavuz sultan selim'in tebriz'i işgaliyle amasya'ya sürgün gönderilişi
1516 mısır seferi ve mercidabık zaferi
1517 ridaniye zaferi ve kahire'ye giriş
1517 haremeyn'in himaye altına alınması
1517 haliç'te tersane yapımının tamamlanması
1517 piri reis'in mısır'da sultan selim'e ilk dünya haritasını sunması
1519 celali isyanı
1519 cezayir'in ilhakı
1520 i. selim'in vefatı, i. süleyman'ın cülusu
1520 şeyh hamdullah'ın istanbul'da vefatı; şahkulu'nun istabul'a gelip, ehl-i hiref teşkilatına girişi; hattat şeyh hamdullah'ın vefatı
1520-1550 şahkulu'nun nakkaşhanede faaliyet göstermesi
1521 belgrad'ın fethi
1521 piri reis'in, kitab-ı bahriye adındaki eserini hazırlaması
1522 kanuni sultan süleyman'ın validesi ve yavuz sultan selim'in eşi olan ayşe hafsa sultan tarafından, manisa'da bimaristan inşa edilmesi
1522 rodos adası'nın ilhakı
1524 mısır'da hain ahmed paşa isyanı
1524 ahi çelebi, ahmed (mehmed) çelebi b. kemal el-tebrizi'nin ölümü
1525 yeniçeri isyanı
1525 ilk fransız elçisi istanbul'da
1525 şeyhülislam zembili ali efendi'nin ölümü
1525 mirim çelebi, mahmud b. muhammed b. muhammed b. musa kadızade'nin ölümü
1526 mohaç zaferi
1526 ahmed karahisari'nin istanbul'da vefatı
1527 bosna'nın fethi'nin tamamlanması
1528 piri reis'in kanuni sultan süleyman'a ikinci dünya haritasını takdim etmesi
1528 nizameddin abdülali b. muhammed b. hüseyin el-bircendi'nin ölümü
1529 viyana kuşatması, budin'in istirdadı, barbaros'un marsilya'ya çıkması
1530-1540 divan-ı selimi'nin yazılması
1530-1560 nasuh'un tarihçi, hattat ve ressam olarak faaliyet göstermesi
1530-1588 sinan'ın imparatorluğun baş mimarı olarak faaliyet göstermesi
1532 alaman seferi
1533-1534 barbaros'un osmanlı hizmetine girişi ve cezayir beylerbeyliği'ne tayini
1534 irakeyn seferinin açılışı, tebriz'e ikinci defa giriş ve bağdat'ın alınışı
1534 şeyhülislam ibn-i kemal'in ölümü
1536 fransızlara kendi bayrakları ile osmanlı limanlarında ticaret hakkı tanıyan ahidname verilmesi
1536 veziriazam ibrahim paşa'nın idamı
1537 körsof - avlonya seferi
1538 preveze zaferi
1538 hadım süleyman paşa'nın hint seferi
1540 venedik ahidnamesi'ndeki karadeniz'de ticaret imtiyazının kaldırılması
1540-1560 kara memi'nin nakkaşhanede faaliyet göstermesi
1541 budin'in kesin olarak ilhakı ve beylerbeyiği olması
1543 estergon'un ve istolni belgrad'ın fethi
1543 batı musikisiyle ilk resmi temas (i. françois'nın kanuni'ye gönderdiği saray orkestrası)
1547 osmanlı-habsburg sulhü
1547 avusturyalılar'a osmanlı topraklarında emn ü aman üzere ticaret yapma hakkının tanınması
1547 san'a'nın fethi
1548 ikinci iran seferi
1550 süleymaniye külliyesi'nin inşaası
1551 trablusgarb'ın fethi
1552 piri reis'in portekizlilere karşı seferi
1553 piri reis'in ölümü
1553-1554 turgud reis'in akdeniz seferi
1553-1554 nahcıvan seferi
1555 ilk osmanlı-iran antlaşması : amasya müsalahası
1556 şankulu'nun vefatı; kara memi'nin saray nakkaşhanesine sernakkaş oluşu; hattat ahmed karahisari'nin vefatı
1557 dokuzuncu akdeniz seferi, fas'ın fethi
1557 süleymaniye külliyesi'nin açılışı
1558 şakayık-ı nu'maniye telifi
1558 arifi'nin süleyman-name'sinin tamamlanması
1559 şehzade bayezid ile selim'in konya savaşı ve bayezid'in yenilerek iran'a sığınması
1560 cerbe'nin alınışı
1560-1600 osman'ın nakkaşhane'de faaliyet göstermesi
1561 taşköprüzade'nin ölümü
1562 osmanlı-habsburg sulhü
1563 seydi ali reis, ali b. hüseyin el-katibi'nin ölümü
1565 başarısız malta kuşatması
1565 100 dirhem gümüşten 450 akçe kesilmesi
1566 kanuni sultan süleyman'ın son seferi : sigetvar ve sultanın vefatı, ii. selim'in cülusu
1567 yemen isyanı
1568 davud el-antaki'nin tezkire adlı eserini telif etmesi
1569 astarhan seferi
1569 kaptan kurdıoğlu hızır beyin sumatra seferi
1569-1595 lokman'ın şehnameci olarak vazife görmesi
1571 kıbrıs fethinin ikmali
1571 inebahtı hezimeti
1571 mustafa b. ali el-muvakkit'in ölümü; takiyyüddin'in müneccimbaşılığa tayin edilmesi
1574 buğday zaferi
1574 tunus'un fethi
1574 selimiye'nin açılışı
1574 ii. selim'in vefatı ve iii. murad'ın cülusu
1575 münşeat'üs-selatın'in iii. murad'a takdimi
1575 edirne'de, sinan eliyle ii. selim için selimiye camii'nin inşası
1577 takiyüddin'in gözlemlerine 1577'de de kısmen tamamlanan daru'r-rasadü'l-cedid'de (istanbul rasathanesi) devam etmesi
1578 osmanlı-iran savaşı'nın başlaması
1578 fas'ta el-kasrü'l-kebir zaferi
1578 kafkaslar'da hareket
1580 ilk ingiliz ahidnamesi'nin verilişi
580 istanbul rasadhanesi'nin yıktırılması
1583 meşale zaferi
1583 cizvitlerin galata'daki saint benoit kilisesi'ne yerleşerek burada st. benoit mektebini açmaları
1584-1588 lokman'ın iki ciltlik hüner-name'sinin tamamlanması
1585 tebriz'in alınışı
1585 takiyüddin el-rasıd'ın ölümü
1586 ilk sikke tashihi
1587 gürcistan harekatı
1588 gence seferi
1588 resm-i tashih-i sikke konulması
1588-1606 bosnalı mehmed'in saraydaki kuyumcuların (zergeran bölüğünün) başı olarak vazife görmesi
1589 ikinci sikke tashihi
1590 osmanlı-iran antlaşması
1590 yeniçerilerin et ihtiyaçlarını karşılamak üzere gümrük resmine "zarar-ı kassabiye" adıyla %1 oranında ilave yapılması
1593 osmanlı-habsburg savaşları
1595 estergon'un düşüşü
1595 iii.murad'ın vefatı, iii. mehmed'in cülusu
1596 eğri kalesi'nin alınışı ve haçova zaferi
1598-1663 davud ve mehmed ağalar tarafından istanbul'da valide sultanlar için yeni camii'nin inşası
1599 osmanlı sarayında ilk batı müziği aleti (elizabeth i.'in iv. mehmed'e gönderdiği org); davud el-antaki'nin ölümü
1600 sikke tashihi
1601 kanije zaferi
1601 ingiliz tüccarının ödeyeceği gümrük resminin %3'e indirileceğinin ahidnameye derci
1603 osmanı-iran savaşı'nın başlaması
1603 iii. mehmed'in vefatı, i. ahmed'in cülusu
1603-1703 i. ahmed döneminden iii. ahmed dönemine kadar olan dönemi ihtiva eden devre
1607 asi canbolatoğlu ve maanoğlu'nun oruç ovasında bozguna uğratılması
1609-1610 celali tenkili için kuyucu murad paşa anadolu'da
1612 osmanlı-iran antlaşması
1612 hollandalılara ahidname verilmesi
1613 ömer b. ahmed el-ma'i el-çulli'nin ölümü
1614 ali b. veli b. hamza el-mağribi'nin ölümü
1615 iran savaşı'nın yeniden başlaması
1615 revan seferi
1617 i. mustafa'nın cülusu
1617 istanbul'da mehmed ağa tarafından sultan ahmed camii'nin inşası
1618 i. mustafa'nın hal'i ve ii. osman'ın cülusu
1618 sikke tashihi
1621 ii. osman'ın lehistan seferine çıkışı (hotin seferi)
1622 ii. osman'ın katli ve i. mustafa'nın yeniden tahta çıkışı
1623 i. mustafa'nın tahttan indirimesi ve iv. murad'ın cülusu
1624 sikke tashihi
1629 cizvitler tarafından, 1629'da istanbul'da "saint georges" fransız okulu ile, yine "st. louis dil oğlanlar mektebi"nin kurulması
1634 ilk şeyhülislam katli (ahizade hüseyin efendi)
1635 iv. murad'ın revan seferine çıkışı
1638 bağdat seferi ve bağdat'ın alınışı
1638 hekimbaşı emir çelebi'nin ölümü
1639 osmanlı-iran sulhü : kasrışirin antlaşması
1640 iv. murad'ın ölümü, ibrahim'in tahta çıkışı, sikke tashihi
1642 hafız osman'ın istanbul'da doğuşu
1642-1698 hattat hafız osman
1645 girit seferinin açılışı, hanya'nın alınışı
1648 ibrahim'in hal'ı, iv. mehmed'in cülusu
1648 kandiye kuşatması
1650 osmanlı musikisi eserlerinin ilk notalı tesbiti (ali ufki'nin eseri)
1656 çanakkale boğazı'nın venedik ablukası altına alınması
1656 çınar vak'ası
1656 köprülüler devrinin başlaması
1658 katip çelebi'nin ölümü
1660 varad kalesi'nin alınışı
1663 uyvar seferi, uyvar'ın fethi
1664 st. gotthard bozgunu ve vasvar antlaşması
1666 türk divan edebiyatında sebk-ı hindi'nin öncülerinden naili'nin ölümü
1669 kandiye'nin alınışı, girit'in tamamıyla osmanlı hakimiyetine girişi
1670 hekimbaşı salih b. nasrullah b. sellüm'ün ölümü
1672 lehistan seferi, kamaniçe'nin alınışı
1672 bucaş antlaşması
1673 fransız tüccarının ödediği gümrük resminin %3'e indirilmesi
1676 osmanlı-lehistan sulhü : zorawna antlaşması
1678 ukrayna'da çehrin seferi
1678 hafız osman'ın kendi üslubunu gerçekleştirmesi
1680 mehter etkisinde ilk batı müziği eseri (n. a. strungk'un esther operası)
1682 osmanlı-rus antlaşması
1682 seyahatname'nin yazarı evliya çelebi'nin ölümü
1683 ii. viyana kuşatması ve büyük bozgun
1683 ebu abdullah muhammed b. süleyman el-fasi b. tahir; el-rıdvani'nin ölümü
1685 uyvar'ın elden çıkışı
1685 saraydaki altın ve gümüşten sikke basımı
1686 budin'in düşüşü
1687 iv. mehmed'in tahttan indirilmesi, ii. süleyman'ın cülusu
1687 eğri kalesi'nin düşüşü
1687 bir akçe itibarı değerli "mankur" un piyasaya çıkarılması
1688 belgrad'ın elden çıkışı
1690 kanije kalesi'nin düşüşü
1690 belgrad'ın geri alınışı
1690 fransızların mısır'da ödediği gümrük resminin %3 olarak tesbiti
1691 ebu bekr behram b. abdullah el-dımaski'nin ölümü
1691 ii. ahmed'in tahta çıkışı
1691 salankamen bozgunu
1691 enflasyonu körüklediği için mankur darbının yasaklanması
1695 ii. ahmed'in ölümü
1695 ii. mustafa'nın cülusu, malikane sisteminin uygulanmaya başlanması
1697 zenta bozgunu
1698 şehremini baruthanesi yangını
1698 hafız osman'ın istanbul'da vefatı
1699 karlofça antlaşması'nın imzalanması
1700 ruslar'la istanbul antlaşması'nın imzalanması
1702 iskender çelebi bahçesi'ndeki (bugünkü ataköy) yeni baruthanenin faaliyete geçmesi
1702 müneccimbaşı ahmed dede b. lütfullah'ın ölümü
1702 istanbul çuka imalathanesi'nin faaliyetinin durdurulması
1703 edirne vak'ası
1703 iii. ahmed'in tahta çıkışı
1703 "tuğralı" altın paranın piyasaya çıkarılması
1708 istanbul'da selanikli ustaların çalıştığı çuka imalathanesi'nin kurulması
1709 tersane içinde bir "lengerhane" yapımı
1711 prut zaferi ve barışı
1711 rıdvan b. abdullah el-razzaz el-feleke'nin ölümü
1713 "zincir" altının çıkarılması
1715 venedik'e savaş açılması ve mora seferi
1716 osmanlı-avusturya savaşı, varadin bozgunu, temaşvar'ın elden çıkışı
1716 "fındık" altınının piyasaya çıkarılması
1718 pasarofça antlaşması
1718 valilerin sefer masraflarını karşılamak üzere "imdadiyye-i seferiyye" toplamalarının kabulü
1718-1730 ilk bestekarlar antolojisi (şeyhülislam es'ad efendi'nin nevşehirli ibrahim paşa'ya sunduğu atrabu'l asar'ı)
1720 istanbul'da devlet tarafından bir ipekli imalathanesinin kurulması
1720 batıya hediye gönderilen ilk mehter takımı (iii. ahmed tarafından lehistan'a)
1720 iii. ahmed için tasvirleri levni tarafından yapılan surname-i vehbi
1721 çelebi mehmed efendi'nin sefaret vazifesiyle fransa'ya gidişi
1723 iran seferinin üç cepheli olarak açılışı
1724-1725 azerbaycan harekatı, tebriz ve cence'nin alınışı
1726 ibrahim müteferikka tarafından ilk türk matbaasının kuruluşu
1727-1839 türk matbaasının kuruluşu ve yeni unsurlar devresi
1729 "zer-i mahbub" adıyla yeni bir altının piyasaya sürülmesi
1729 cevheri'nin lügat-ı sıhah'ının vankulu tarafından yapılan tercümesinin matbaada basılan ilk kitap olması
1730 yanyalı mehmed esad b. ali b. osman'ın ölümü
1730 patrona halil isyanı, iii. ahmed'in hal'i, i. mahmud'un cülusu
1732 osmanlı-iran barışı
1733 iran savaşı'nın hızlanması, nadir şah'ın başarıları
1733 kefe mukataası'nın, istanbul mukataası kalemi ile birleştirilmesi
1735 bonneval ahmed paşa (comte de bonneval) nezaretinde humbaracı ocağı'nın kurulması
1736 osmanlı-avusturya-rus savaşları
1736 abdullah b. ebi bekr b. süleyman el-maraşi'nin ölümü
1739 belgrad antlaşması
1739 rus tüccarlarına karadeniz hariç olmak üzere, osmanlı suları ve topraklarında ticaret hakkı tanınması
1742 ömer şifai'nin ölümü
1743 osmanlı-iran savaşı'nın yeniden hızlanması
1745 matbaanın kurucusu ibrahim müteferrika'nın ölümü
1746 osmanlı-iran barışı
1747 humbaracıbaşı bonneval ahmed paşa'nın ölümü
1748 avlonya ve eğriboz mukataalarının bursa mukataası kalemi'ne katılması
1748-1755 istanbul'da i. mahmud ve iii. osman tarafından nuruosmaniye camii'nin inşa ettirilmesi
1751 osmanlı musikisi üzerine batıda yazılan ilk eser (charles fonton'un essai'si)
1754 i. mahmud'un ölümü, iii. osman'ın cülusu
1757 iii. osman'ın ölümü, iii. mustafa'nın cülusu
1757-1758 haremeyn mukataalarının satış ve iltizam işlerinin defterdar tarafından yürütülmeye başlanması
1758 mustafa rakım'ın ünye'de doğuşu
1760 (1173) abbas vesim efendi b. abdurrahman b. abdullah'ın ölümü
1766 haremeyn mukataalarının darphanece idare olunmaya başlanması
1768 osmanlı-rus savaşı'nın başlaması
1770 rus filosunun ingilizler'in yardımıyla akdeniz'e girmesi
1770-1776 fransız subayı baron de tatt'un istanbul'da bulunması
1771 kırım'ın işgali
1880 ilk köy romanı, ahmed midhat'ın bahtiyarlık'ının neşri; darü'l-fünun-ı sultani turuk u maabir mektebi'nin ilk mezunlarını vermesi
1880 usul-ı muhakemat-ı hukukiyye kanunu'nun kabulü
1880 istanbul'da bir kız idadisinin açılması
1880 ziya paşa'nın ölümü
1880 darü'l-fünun-ı sultani hukuk mektebi'nin ilk mezunlarını vermesi
1880 darü'l-fünun-ı sultani'nin ilk mezunlarını vermesi; journal de la societe de pharmacie de contantinople'un yayınlanması; cemiyet-i ilmiye'nin kurulması
1881 mustafa kemal'in doğumu (atatürk)
1881 mısır'ın ingilizler tarafından işgali
1881 düyun-ı umumiyye idaresinin kurulması
1881 mühendishane'de mümtaz sınıf adı altında yeni bir sınıf teşkil edilmesi; darü'l-fünun-ı sultanı turuk u maabir mektebi'nin faaliyetlerinin son bulması; orman ve maadin mektepleri'nin birleştirilmesi
1882 tunus'un fransızlar tarafından işgali
1882 muharrem kararnamesi'nin neşri
1882 sanayi-i nefise mektebi'nin kurulması ve osman hamdi bey'in müdür olması
1883 osmanlı ordusunun prusya askeri heyeti tarafından ıslahına başlanması
884 mülkiye mühendis mektebi kurulması
1884 mülkiye mühendis mektebi'nin mühendishane-i berri-i hümayun'un bir odasında eğitimine başlaması
1884 yahya kemal'in doğumu
1885 doğu rumeli'nin bulgaristan tarafından ilhakı
1886 adana-mersin demiryolu hattının tamamlanması
1886 maarif nezareti'ne bağlı olarak mekatib-i gayri müslime ve ecnebiye müfettişliği'nin kurulması
1886-1887 darü'l-muallimin'in yatılı hale getirilmesi
1887 yedikule havagazı fabrikası'nın kurulması
1887 ahmed haşim'in doğumu; şevki efendi'nin istanbul'da vefatı
1887 beşir fuad'ın intiharı
1888 haydarpaşa-izmir-ankara demiryolu imtiyazının almanlar'a verilmesi
1888 beyrut'ta saint joseph katolik tıp mektebi'nin açılması; baytar sınıfının tekrar harbiye mektebi bünyesine alınması
1888 namık kemal'in ölümü
1889 ittihad-ı osmanı cemiyeti'nin (ittihat ve terakki) kurulması
1889 idadi öğrenimine dayanan dört yıllık bir mülkiye baytar mektebi'nin kurulması
1889 yakup kadri'nin doğumu
1890 bulgar makedonya ve anadolu'da ermeni ihtilal çetelerinin faaliyetlerini arttırmaları
1891 mülkiye baytar mektebi'nin halkalı ziraat mektebi'ne yatılı olarak nakledilmesi
1891 yol inşaatında bedenen çalışma mecburiyetinin paraya çevrilmesi
1891 kadıköy - kurbağalıdere havagazı fabrikası'nın kurulması
1891 hereke fabrikası'nın halı kısmının açılması
1891 darü'l-muallim'in aliye şubesi açılması
1892 haydarpaşa-izmit demiryolu hattının işletmeye açılması
1892 orman ve maden mektebi'nin kapatılması; ii. abdülhamid tarafından yıldız'da porselen atölyelerinin kurulması
1893-1896 istanbul-selanik demiryolu hattının yapımı
1894 halkalı ziraat ve baytar mektebi'nin ilk veteriner mezunlarını vermesi; immaculée conseption veya st marie okulunun kurulması; ilk basılmış musiki lugatı (hoca kazım bey'in musiki istılahatı)
1894 sasun'da ermeni olayları
1894 selanik-manastır demiryolu hattının tamamlanması
1895 istanbul'da ermeni olayları, yabancı devletlerin ermeniler lehinde müdahaleleri
1895 galata rıhtımı inşaatının tamamlanması
1895 gayri müslim okullarına türkçe muallimi tayininin kararlaştırılması
1895 baruthane-i amire'de dumansız barut imal edilmesi
1895 sadrazam said paşa'nın beş fakülteden "darü'l-icaze" oluşan bir darü'l-fünun kurma teklifi
1896 tevfik fikret'in servet-i fünun'un edebi sayfalarının idareciliğini yüklenmesiyle edebiyat-ı cedide devrinin başlaması
1896 ermenilerin osmanlı bankası'nın istanbul şubesine saldırmaları
1896 girit isyanının alevlenmesi
1896 eskişehir-konya demiryolu hattının tamamlanması
1897 yunan kuvvetlerinin girit'e çıkması, yunan çetelerinin rumeli'deki osmanlı sınırlarına saldırmaları
1897 osmanlı-yunan savaşı ve osmanlı zaferi
1898 girit meselesinin devam etmesi; adaya muhtariyet verilmesi osmanlı kuvvetlerinin geri çekilmesi, yunan prensi yorgi'nin vali olarak kabul edilmesi
1899 bağdat demiryolu imtiyazının almanlar'a verilmesi
1899 arifiye-adapazarı demiryolu hattının açılması
1900 hicaz demiryolunun inşasına girişilmesi
1900 istanbul rıhtımı inşaatının tamamlanması
1900 darü'l-fünun-ı şahane'nin kurulması
1901 servet-i fünun dergisinin geçici olarak kapatılmasıyla edebiyat-ı cedide topluluğunun dağılması; lügat-ı tıbbiye'nin ikinci baskısının yapılması; vidinli tevfik paşa'nın ölümü
1901 makedonya'da çete faaliyetlerinin artması, büyük devletlerin müdahaleleri
1901-1908 hicaz demiryolu hattının yapımı
1902 yemen isyanlarının tekrar başlaması
1902 hereke fabrikası'na çuka ve şayak tezgahlarının eklenmesi
1902 makedonya'da bulgar ihtilal cemiyeti'nin faaliyeti
1902 cum'a-ı bala ayaklanması
1902 makedonya'ya özel ıslahat planı hazırlanması
1902 hüseyin hilmi paşa'nın geniş yetkilerle "umumi müfettiş" olarak makedonya'ya tayini
1903 idadilerin altı yıla çıkarılması
1903 ilinden (aya ilya yortusu günü) isyanı
1903 bulgar-osmanlı savaşı tehlikesinin doğması
1903 mekteb-i tıbbiyesi'nin kurulması
1903 mürzsteg programı : makedonya'ya muhtariyet verilmesi
1904 haydarpaşa rıhtımı'nın tamamlanarak işletmeye açılması
1905 hereke fabrikası'nda fes imalatına başlanması
1905 ermeniler'in ii. abdülhamid'e bombalı saldırı tertiplemeleri
1906 akabe olayları ve akabe krizi
1908 beykoz deri fabrikası'nın harbiye nezareti'ne bağlanması
1908 osmanlı eczacı ittihat cemiyeti'nin kurulması; osmanlı cemiyet-i ilmiye-i baytariyesi'nin açılması; osmanlı mühendis ve mimar cemiyeti'nin kurulması
1908 ii. meşrutiyet'in ilanı
1908 avusturya- macaristan'ın bosna-hersek'i ilhak ettiğini ilan etmesi.
1908 girit rumları'nın adayı yunanistan'a bağladıklarını ilan etmeleri
1908 ii. meşrutiyet dönemi ilk meclis-i meb'usanının toplanması
1909 adana'da ermeniler'in ayaklanmaları
1909 gayri müslimlere "bedel" yerine askerlik hizmeti konulması
1909 fecr-i-ati edebi topluluğunun kuruluşu; cemiyetler kanunu'nun çıkması; dişhekimliği okulu'nun açılması; orman mekteb-i alisi adı altında yeni bir okul açılması; mekteb-i tıbbiye'nin, mekteb-i tıbbiye-i askeriye ile birleştirilerek haydarpaşa'ya nakledilmesi; muallimhane-i nüvvab'ın medresetü'l-kuzat adını alması; mülkiye mühendis mektebi'nin nafıa nezareti'ne bağlanması ve mühendis mekteb-i alisi adını alması
1909-1910 osmanlı mühendis ve mimar mecmuası'nın çıkması
1909 usul-i muhasebe-ı umumiyye kanunu'nun kabul edilmesi
1909 31 mart olayı
1909 hareket ordusu'nun yeşilköy'e varması, istanbul'daki kargaşayason vererek düzeni sağlaması
1909 ii. abdülhamid'in tahttan indirilmesi, v. mehmed reşad'ın tahta çıkarılması
1909 darü'l-fünun-ı şahane'nin vezneciler'deki zeynep hanım konağına taşınması
1909 meclisin açılması
1910 arnavutlar'ın ayaklanmaları
1910 dahili gümrüklerin tamamen kaldırılması
1910 vilayet merkezlerindeki bir kısım idadilerin "lise"ye dönüştürülmeye başlanması; ilk çalgı metodu (ali salahi bey, kendikendine ud öğrenme usulü, matbaa-ı amire).
1911 sultan reşad'ın arnavutlar'ı teskin için rumeli seyahatine çıkartılması
1911 italya'nın trablusgarp ve bingazi'ye saldırması ve işgali
1911 gayri müslim cemaatlerin birleşerek mektepleri konusunda yeni bir düzenleme istemeleri; 78 devirli ilk plaklar (tanburi cemil, orfeon record)
1911-1912 osmanlı italyan savaşı
1912 yeşilköy hava uçuş okulu'nun açılışı
1912-1913 balkan devletlerinin osmanlı-italyan savaşı'ndan istifade etmek istemeleri : balkan savaşı
1912 meclis-i meb'usan'ın feshi
1912 türk ocaklarının kurulması
1912 ii. dönem meclis-i meb'usan'ın toplanması
1912 italyanlar'ın rodos, oniki ada ve çanakkale boğazı'na tecavüzleri
1912 ii. dönem meclis-i meb'usan'ın feshi
1912 gazi ahmed muhtar paşa hükümeti : büyük kabine
1912 i. balkan savaşı
1912 trablus ve bingazi'nin italya'ya terki : ouchy antlaşması, rodos ve oniki ada'nın italya elinde kalması
1912 kamil paşa'nın sadareti
1912 arnavutluk'un istiklalini ilan etmesi
1913 liselerin mevcut idadilerin yerini alması
23 ocak 1913 babıali baskını : mahmud şevket paşa'nın sadareti
13 mart 1913 muvakkat idare-i umumiyye-i vilayet kanunu (kanun meclisten geçmeden yürürlüğe girer)
30 mayıs 1913 i. balkan savaşı'nın sona ermesi
11 haziran 1913 sadrazam mahmud şevket paşa'nın öldürülmesi, said halim paşa'nın sadareti
29 haziran 1913 balkan devletleri arasında savaş : osmanlı mirasının paylaşılmasının kanlı kavgası
21 temmuz 1913 edirne'nin geri alınması
29 ağustos 1913 osmanlı-bulgar barışı : istanbul antlaşması
14 kasım 1913 osmanlı-yunan barışı : atina antlaşması
14 aralık 1913 osmanlı ordusunun almanya tarafından ıslahı
1914 ecnebi postalarının hepsinin kapatılması
1914 dış ticarette gümrük resmi oranının %15'e çıkarılması
1914 islah-ı medaris nizamnamesi
1914 diş hekimleri mezunin ve talebe cemiyeti'nin kurulması; türk bilgi derneği'nin kurulması; medreset'ül-hattatin'in kurulması; dar'ül-hilafeti'l-aliyye medreseleri'nin kurulması; medresetü'l-hattatin'in istanbul'da açılışı; medresetü'l-hattatin'in açılışı; ilk resmi müzik ve tiyatro okulu (darü'l-elhan)
8 şubat 1914 anadolu'da ermeni talepleri doğrultusunda ıslahatı öngören osmanlı-rus antlaşması ("muamele")
14 mayıs 1914 iii. dönem meslis-i meb'usan
28 haziran 1914 avusturya-macaristan veliahdının saraybosna'da öldürülmesi
28 temmuz 1914 avusturya macaristan'ın sırbistan'a savaş ilanı
1 ağustos 1914 almanya'nın rusya'ya savaş ilanı
2 ağustos 1914 meclis-i meb'usan'ın süresiz tatili (iv. ve son dönem meclis 12 ocak 1920'de toplanacak ve 2 nisan 1920'de istanbul'un işgali üzerine dağıtılarak mebuslar sürgüne yollanacak)
2 ağustos 1914 osmanlı devleti ile almanya arasında ittifak antlaşmasının imzalanması
4 ağustos 1914 almanya'nın fransa'ya, ingiltere'nin almanya'ya savaş ilanı : i. cihan savaşı'nın başlaması
10 ağustos 1914 alman savaş gemilerinin (yavuz ve midilli) boğazlardan geçmelerine izin verilmesi
9 eylül 1914 1 ekim tarihinden geçerli olmak üzere kapitülasyonların kaldırılması
12 eylül 1914 inas darü'l-fünun'unun kurulması
29 eylül 1914 islah-ı medaris nizamnamesi'nin yayınlanması
29 ekim 1914 karadeniz'e açılan osmanlı filosunun rus limanlarını topa tutması
kasım - aralık 1914 enver paşa kumandasındaki osmanlı kuvvetlerinin sarıkamış felaketi
3 kasım 1914 rusya'nın osmanlı devleti'ne savaş ilanı
5 kasım 1914 ingiltere ve fransa'nın osmanlı devleti'ne savaş ilanı
11 kasım 1914 osmanlı devleti'nin itilaf devletleri'ne savaş ilanı
14 kasım 1914 cihad-ı ekber ilanı
14 kasım 1914 inas sanayi-i nefise mektebi'nin açılması
18 aralık 1914 mısır'ın ingiltere himayesinde bir "krallık" haline getirilmesi, osmanlı devleti'nin hukukuna son verilmesi
1915 evrak-ı nakdiyye çıkarılması
1915 gümrük resmi oranının %30'a yükseltilmesi
1915 mekteb-i tıbbiye'nin darü'l-fünun'a bağlanarak bugünkü istanbul üniversitesi tıp fakültesi'ne dönüşmesi
ocak - şubat 1915 cemal paşa kumandasındaki osmanlı kuvvetlerinin mısır seferi : kanal hezimeti
ocak - 18 mart 1915 müttefiklerin çanakkale boğazı'nı geçmeye çalışması : çanakkale savaşları
27 mayıs 1915 doğu anadolu'da ruslar'la işbirliği yapan ermeni nüfusun iç bölgelere taşınması : tehcir
1916 hicaz ve mekke'nin kaybı
1916 izmit dokuma fabrikası'nın kapanması
1916 tevhid-i meskukat kanunu
1916 dar'ül-hilafeti'l-aliyye medreseleri üstünde medresetü'l-mütehassısın adı altında bir ihtisas medresesi kurulması; ilk musiki cemiyeti (darü't-talim-i musiki)
1917 yıldırım orduları grubu'nun kurulması
1917 irak ve suriye cephelerinin çöküşü
1917 rusya'da bolşevik ihtilalinin çıkması ve çarlığın sonu
1917 cemaat mahkemelerinin kaza yetkisinin kaldırılışı
1917 hukuk-ı aile kararnamesi'nin kabulü
25 mart 1917 şer'iyye mahkemelerinin adliye nezaretine bağlanması
6 nisan 1917 amerika birleşik devletleri'nin savaşa iştiraki ve almanya'ya savaş ilanı
1918 mekteb-i tıbbiyesi'nin beyrut'un işgali neticesinde kapanması; gazi ahmed muhtar paşa'nın ölümü
3 mart 1918 brest litowsk antlaşması
3 temmuz 1918 sultan reşad'ın vefatı ve vahdeddin'in tahta çıkması
2 ekim 1918 bulgaristan'ın savaştan çekilmesi
8 ekim 1918 sadrazam talat paşa'nın istifası, ahmed izzet paşa'nın sadareti
30 ekim 1918 mondros mütarekesi'nin imzalanması
3-4 kasım 1918 almanya ve avusturya'nın savaştan çekilmeleri
8 kasım 1918 izzet paşa'nın istifası ve tevfik paşa'nın sadareti
13 kasım 1918 itilaf devletlerinin istanbul önlerine gelerek şehri teslim almaları
1919 hukuk-ı aile kararnamesi'nin ilgası
1919 istanbul darü'l-fünun-un bir ıslahat programı ile osmanlı darü'l-fünun-u adıyla yeniden canlandırılmaya çalışılması; harbiye mektebi'nin adının "muhtelit harbiye mektebi" olması
4 mart 1919 4 mart 1919 damat ferid paşa'nın sadareti: hürriyet ve itilaf partisi'nin iktidara geçmesi
15 mayıs 1919 yunanlılar'ın izmir'i işgali ve batı anadolu'da ilerlemeleri
19 mayıs 1919 mustafa kemal paşa'nın istanbul hükümeti tarafından anadolu'ya gönderilmesi
23 temmuz 1919 erzurum kongresi
4 eylül 1919 sivas kongresi
2 ekim 1919 damat ferid'in istifası ve ali rıza paşa'nın sadareti
22 ekim 1919 amasya protokolü
24 ekim 1919 çıkarılan yeni bir nizamname ile fakültelere "medrese" denmeye başlanması ve darü'l-fünun'un ilmi muhtariyeti haiz olduğunun tasdik edilmesi
29 kasım 1919 misak-ı milli : milli gaye ve hedeflerin, milli sınırların belirlenerek ilanı
1920 mektebi harbiye'nin ankara'da "sunuf-ı muhtelife zabit namzetleri talimgahı" olarak açılması; inas darü'l-fünun-un lağvedilmesi
16 mart 1920 itilaf işgal kuvvetlerinin istanbul'daki resmi binalara girmeleri, meclisin dağıtılması ve kapanması, mebusların anadolu'ya kaçmaları, ele geçenlerin ingilizler tarafından sürülmesi
5 nisan 1920 ferid paşa'nın sadareti
11 mayıs 1920 ferid paşa hükümetinin mustafa kemal'i idama mahkum etmesi ve askerlikten tardı
10 ağustos 1920 istanbul hükümeti'nin sevr antlaşması'nı imzalanması
2-3 aralık 1920 gümrü antlaşması'nın imzalanması
1921 edebiyat ve fen fakültelerinde karma eğitime geçilmesi; askeri ve mülki baytar mekteplerinin "baytar mekteb-i alisi" adı altında birleştirilmesi; salih zeki'nin ölümü
27 ocak - 12 şubat 1921 londra konferansı : anadolu için söz söyleme hakkının ankara hükümeti'nde olduğunun tespiti
31 mart 1921 ii. inönü zaferi
3 eylül 1921 sakarya meydan savaşı
20 eylül 1921 fransa ile barış
1922 türk diş tabipleri cemiyeti'nin kurulması; hukuk ve tıp fakültelerinde karma öğretime geçilmesi
27 ağustos 1922 büyük taarruz : işgalci yunan kuvvetlerinin imhası
30 ağustos 1922 büyük zafer : yunan başkumandanı'nın esir edilmesi
9 eylül 1922 izmir'in kurtuluşu
11 ekim 1922 mudanya mütarekesi
1 kasım 1922 saltanatın ilgası
16 kasım 1922 sultan vahdeddin'in yurtdışına çıkması
16 kasım 1922 abdülmecid efendi'nin halife olarak seçilmesi
1923 birinci ilmi heyet'in ankara'da toplanması; darü'l-muallim'in yüksek muallim mektebi adını alması
24 temmuz 1923 lozan barış antlaşması
25 eylül 1923 mekteb-i harbiye'nin ankara'dan istanbul'daki eski harbiye binasına nakledilmesi
13 ekim 1923 ankara'nın başşehir olarak kabulü
29 ekim 1923 cumhuriyet'in ilanı
3 mart 1924 hilafetin ilgası ve osmanlı hanedan mensuplarının yurt dışına çıkartılmaları

saltanatı süresince bir çok ıslahat ve imar hareketlerinde bulundu. devlet işleriyle daima yakından ilgilendi. her sorun hakkında fikir ve görüşlerini vezirlerine bildirirdi. yetenekli vezirler atamaya çalıştı. halka karşı daima şefkatli ve ılımlı davrandı.

sultan birinci abdülhamid henüz tahta geçmişti ki, kendisinden cülus bahşişi istendiğini duydu. kaşlarını çatıp sertleşen sultan birinci abdülhamid şöyle dedi: "hazinede bahşiş yoktur, bundan böyle cülus bahşişi verilmeye! asker evlatlarımıza fermanımız duyurula!" askerler bir parça söylendilerse de, işi daha fazla ileriye götürmeden dağıldılar.

sultan birinci abdülhamid, siyasi ve askeri ıslahatlara girişti. avrupai tarzda mektepler açtı. yeniçeri ocağına ve donanmaya yeni bir çehre kazandırmaya çalıştı. sürat topçuları ocağını kurdurdu, yeniçerilerin sayımını yaptırdı ve gereksiz yere fazla para alanları tespit ettirdi. bu faaliyetleri yürüten sadrazam halil hamid paşa, menfaatleri bozulanlar tarafından padişaha şikayet edildi. halil hamid paşa, yaptığı tüm olumlu çalışmalara rağmen, bu konuda yanıltılan sultan birinci abdülhamid'in emriyle idam edildi.

sultan birinci abdülhamid, bütün başarısızlıklara rağmen osmanlı padişahları arasında iyi niyeti ve gayreti ile anıldı. 1782 yılı yazında istanbul'da çıkan yangında itfaiye işlerini bizzat kendisi yürütmesi sonucu halkın sevgi ve takdirini de kazanmıştı. dindarlığı ve iyiliği sebebiyle halkın "veli" olarak gördüğü sultan birinci abdülhamid, 15 yıl 2 ay 17 gün süren saltanattan sonra, 1789 yılı nisan ayında 64 yaşında vefat etti. cenazesi bahçekapı'da kendi yaptırdığı türbesine defnedildi

1. abdülmecid
sultan birinci abdülmecid 25 nisan 1823 günü doğdu. babası sultan ikinci mahmud, annesi gürcü bezm-i alem valide sultan'dır. annesi gürcüdür. sultan birinci abdülmecid, babasının arzusu yönünde bir eğitim ve terbiye gördüğü için ıslahatçı fikirlere sahipti. batı alemine karşı hayranlık besliyordu. babasının vefatı üzerine, henüz 17 yaşında iken osmanlı tahtına oturdu.

devletin ilerleyişi için avrupayı hayat tarzının ülke çapında yaygınlaştırılmasını istedi. saltanatının henüz dördüncü ayında ilan ettiği gülhane hatt-ı hümayunu sebebiyle tanzimat dönemi padişahı olarak şöhret bulmuştur.

sultan birinci abdülmecid batılı yazarların takdir ve sevgiyle andıkları bir padişahtı. adil, merhametli, ıslahatçı, yenilikçi bir insan olan sultan birinci abdülmecid, çok genç yaşlardan itibaren içki kullanmaya başladı. 25 haziran 1861 tarihinde 39 yaşında iken istanbul'da veremden dolayı vefat eden sultan birinci abdülmecid, yavuz sultan selim'in türbesi yanındaki mezarına defnedildi.

sultan ikinci mahmud, ölüm döşeğinde iken, osmanlı devleti'ne karşı ayaklanmış olan kavalalı mehmed ali paşa osmanlı kuvvetlerini nizip'te yenilgiye uğratmıştı. sultan birinci abdülmecid böyle karmaşık bir ortamda tahta çıktı. mısır sorunu, rus donanmasının hünkar iskelesi antlaşmasına uyarak istanbul'a gelmesi üzerine bir avrupa sorunu haline geldi.

başta ingiltere, avusturya, prusya ve rusya olmak üzere avrupalı devletler, osmanlı devleti ile mısır valisi kavalalı mehmed ali paşa arasındaki mısır sorununu çözmek için bir konferans düzenlediler. avrupa devletleri mısır'da güçlü bir yönetim istemiyorlardı. kavalalı mehmed ali paşa'ya karşı osmanlı devleti'nin tarafını tuttular ve bu ortamda londra sözleşmesi imzalandı (1840). buna göre; mısır osmanlı devleti'ne bağlı kalacak, ancak yönetimi mehmed ali paşa ve oğulları yürütmeye devam edecekti. mısır 80.000 altın vergi ödeyecekti. suriye, adana ve girit tekrar osmanlı yönetimine bırakılıyordu.

hünkar iskelesi antlaşmasının süresi bitince, londra'da bir yeniden bir konferans düzenlendi (1841). toplantıya osmanlı devlet'inden başka rusya, fransa, ingiltere, prusya ve avusturya katıldı. konferansta alınan kararlara göre, boğazlarda egemenlik hakkı osmanlı devleti'ne ait olacak, ancak barış döneminde hiçbir savaş gemisi boğazlardan geçmeyecekti.bu antlaşma ile fransa ve ingiltere akdeniz'deki güvenliklerini sağlamış oluyorlar, osmanlı devletinin boğazlar üzerindeki kayıtsız şartsız haklarına kısıtlama geliyordu. rusya ise hünkar iskelesi antlaşması ile boğazlar üzerinde sağladığı üstünlüğü kaybetmiş oluyordu.

1. ahmed
sultan birinci ahmed 18 nisan 1590 günü manisa'da doğdu. babası sultan üçüncü mehmed, annesi handan sultan'dır. çok mükemmel bir tahsil gördü. arapça ve farsçayı mükemmel derecede konuşurdu. ok atmak, kılıç kullanmak, ata binmek gibi savaş ve askerlik alanlarında çok usta olan sultan birinci ahmed, ava ve cirit oyununa çok düşkündü. çok sade giyinirdi.

babası sultan üçüncü mehmed'in vefatı üzerine 21 aralık 1603'te eyüb sultan'da kılıç kuşanarak tahta geçti. sultan birinci ahmed, kanuni sultan süleyman'dan sonraki padişahlar içinde devlet işleriyle yoğun şekilde uğraşan ilk padişahtı. çocuk denecek yaşlarda bile mükemmel kararlar alırdı. daima ilim ve irfan sahibi büyük kişilerle birlikte olur ve onlara akıl danışırdı.

sultan birinci ahmed'in hayatında 14 sayısının önemli bir yeri vardır. çünkü, on dört yaşında padişah olmuş, on dört yıl saltanat sürmüş ve osmanlı padişahlarının on dördüncüsüdür. dinine çok bağlı olan sultan birinci ahmed'in hz. muhammed'e (s.a.v) olan bağlılığı o kadar ilerledi ki, onun ayak izlerinin resmi içine bir şiir yazmış ve o şiiri kavuğunda ölünceye kadar taşımıştır. o şiir şudur: "n'ola tacım gibi başımda götürsem daim kadem-i resmini ol hazreti şahı rusülüngül-i gülzarı nübüvvet, o kadem sahibidir ahmeda durma yüzün sür kademine ol gülün" sultan birinci ahmed yakalandığı tifüs hastalığından kurtulamayarak 21 kasım'ı 22 kasım'a bağlayan gece 1617 yılında 28 yaşında vefat etti.

diğer yandan balkanlar'da da rusya ile avusturya arasında çekişme vardır. akdeniz'e açılmak isteyen rusya, panislavizm politikasıyla balkanları nüfuzu altına almak istemektedir. aynı şekilde avusturya'da balkanlar'da hakimiyet kurmak istemektedir. çıkar çatışması bu iki devlet arasında şiddetli rekabete yol açmaktadır.

3-milliyetçilik:
1789 fr. inkılabı ile ortaya çıkan milliyetçilik fikri, milli devletler kurma düşüncesini geliştirmiş, bu anlayış daha sonra da avrupa milletlerinin benimsediği kendi milletini üstün görme politikasının kaynağı olmuştur. panislavizm, pan-germenizm gibi milliyetçi akımların ortaya çıkması bu anlayışın ürünüdür.

1-osmanlı topraklarının paylaşılması isteği:
osmanlı toprakları üzerindeki nüfuz mücadelesi ve ileride 'hasta adam'ın mirasının ne şekilde paylaşılacağı meselesi, i. dünya savaşına yol açan bir diğer önemli nedendir. xix. yüzyıl başlarındaki rus, ingiliz, fransız rekabetine, yüzyılın sonlarında almanya'nın da katılması bu rekabeti hızlandırmıştır.

2-hızlı silahlanma-militarizm:
milli birliğini oluşturan almanya kısa sürede sanayileşmiş ve sanayisinin bir kısmını savaş sanayine yöneltmiştir. alman krupp fabrikalarında büyük toplar, diğer ülkelerini yaptıklarından farklı silahlar yapılırken, tersanelerinde denizaltılar ve savaş gemileri yapılmakta idi. almanya'nın bu davranışı, diğer avrupa devletlerini de silahlanma yarışına yöneltmiştir. bu da militarizmin güçlenmesine ve yönetenlerin yönettikleri halkı savaşa özendirmelerine etkili olmuştur.

3-bloklaşma:
almanya milli birliğini kurduktan sonra, dış politikada farklı bir yol izlemiştir. alman milli birliğinin kurucusu bismarc, almanyayı avrupa'nın karada en güçlü devleti haline getirmek arzusundadır. bismarc'in bu arzusunu gerçekleştirmesini engelleyecek tek güç fransa'dır. çünkü alman milli birliği kurulurken fransızlar, almanlara yenilmişlerdir.

bismarc, fransa'nın en kısa sürede kendisini toparlayacağı ve almanya'dan bu yenilginin intikamını almaya çalışacağı inancındadır. işte bu inanç almanyayı güçlü devletle fransa'ya karşı almanya'nın yanına çekme arayışına yöneltmiştir. böylece dünya devletleri arasında ilk kez gruplaşma hareketi başlatılmıştır. 1860-1890 yılları arasında yapılan antlaşmalarla almanya, ç.rusya'sı, avusturya-macaristan'ı yanına almıştır. bu birliğe 'üçlü ittifak' adı verilmiştir. italya da daha sonrada üçlü ittifaka katılmıştır. 1890'a kadar üçlü ittifak da her hangi bir çözülme yaşanmamıştır.

1890'da almanya'da bir taht değişikliği yaşanmış yeni imparatorla başbakan bismarc arasında dış politikada ciddi görüş ayrılıkları yaşanmaya başlamış, bu yüzden de bismarc başbakanlıktan istifa etmiştir. ii. wilhelm döneminde almanya, ç.rusya'sının kendi yanında yer almasını gereksiz görmüş ve 1890'da ç.rusya'sı ile süresi dolan ve yenilenmesi gereken antlaşma yapılmayarak, rusya devletler arası alanda almanya'nın karşısına itilmiştir.

bu durum rusyayı 1894'de fransa ile anlaşmaya yöneltmiştir. bu birlikteliğe ingiltere'nin de katılmasıyla üçlü ittifaka karşı 'üçlü itilaf' bloku oluşturulmuştur. zamanla bloklar arasındaki ekonomik rekabet, silahlanma yarışı gerginlik yaratmış, bu gerginlik de i. dünya savaşının çıkışında etkin rol oynamıştır.

i. dünya savaşı'nın başlaması-gelişmesi
osmanlı devleti'nin savaşa girmesi
osmanlı devleti birkaç asır süren gerileme döneminde, özellikle de son yıllarda devletler arası alanda yalnızlığa itilmiştir. büyük devletler açısından bir güç olarak görülmemektedir. buda osmanlı devletini, dünyada gruplaşmalar hızla sürerken, ittifak yapabileceği bir ülke bulabilme sıkıntısına sokmuştur. üçlü itilaf grubu, osmanlı devleti ile ittifak yapmaya sıcak bakmamakta, osmanlı devletinin ittifak yapmak zorunda bırakıldığı üçlü ittifak grubuna dahil olmak ise osmanlı devletine sıcak gelmemektedir. osmanlı devletinin üçlü itilaf devletlerine ayrı ayrı yaptığı ittifak tekliflerini reddedilmesi, osmanlı devletini yalnız kalmamak için almanya'nın dahil olduğu üçlü ittifak ile anlaşmaya mecbur etmiştir.

artık avrupa'da bu gerginliği savaşa dönüştürecek bir kıvılcım beklenmektedir. avusturya-macaristan veliahdının saraybosna'yı ziyareti sırasında bir sırplı tarafından öldürülmesi ile beklenen bu kıvılcım çıkmıştır. bu olayın intikamını almak için sırbistan'a savaş açmaya karar veren avusturya-macaristan, müttefiki almanya tarafından cesaretlendirilmiştir. böylece i. dünya savaşı avusturya-macaristan ile sırbistan arasında başlamıştır. rusya'nın sırbistan'ı yalnız bırakmamak amacıyla savaşa katılması, almanya'nın da avusturya-macaristan'ın yanında savaşa girmesini kaçınılmaz kılmıştır.

almanya savaşa katıldığını dünyaya ilan etmeden önce, 2 ağustos 1914 gecesi istanbul'da üst düzey ittihat ve terakki yöneticileriyle gizli bir ittifak görüşmesi yapmış ve bu görüşme sonunda osmanlı devleti ile almanya arasında gizli bir ittifak anlaşması yapılmıştır. bu ittifaka göre; almanya'nın savaşta avusturya-macaristan'ın yanında yer alması halinde osmanlı devleti de almanya'nın yanında yer alacaktır. osmanlı topraklarına yönelik bir saldırı halinde, almanya osmanlı devletini koruyacaktır. bu ittifakla bir anlamda osmanlı devletinin kendi ihtiyaç duyduğu anda yanında yer alması imkanını elde eden almanya'nın; 2/3 ağustos 1914 gecesi i. dünya savaşına katılmasıyla savaşın alanı genişlemiştir.

almanya savaşa girmesi ile birlikte alman genel kurmayının 1900'lerde hazırladığı savaş planını uygulamaya koymuştur. bu plana göre almanya savaşa girdiği andan itibaren bütün gücüyle fransa üzerine yüklenecek ve 6 haftalık süre zarfında avusturya-macaristan rus kuvvetlerini oyalayacaktır. 6 haftalık sürenin tamamlanması ile birlikte fransızların işini bitirmiş olan almanlar, avrupa topraklarından geçerek rusya üzerine yürüyecekler ve avusturya kuvvetleri ile birlikte rusya'ya kesin darbeyi indireceklerdir.

almanya'nın savaşa katılmasından sonra uygulamaya konan bu plan başarılı olamamış, almanlar fransızları yenemedikleri gibi, fransız topraklarında ağır kayba uğramışlardır. öte yandan avusturya da, rus kuvvetlerini oyalamada yetersiz kalmıştır. fransızları yenemeyen almanların, avrupa topraklarını çiğnemeleri ve belçika'ya saldırmaları, belçika'nın yanı sıra, ingiltere'nin de almanya'ya karşı savaşa katılmasına yol açmıştır. kafkasya topraklarında avusturya ile birlikte, ruslara yok edici darbeyi indiremeyen almanların avrupa'da uyguladıkları savaş planları tümüyle başarısız olmuştur. bu başarısızlık almanları zinde yeni kuvvetler bulmaya ve yeni cepheler açmaya yöneltmiştir.

almanların bu amaçlan kullanabilecekleri hazırdaki kuvvet türk kuvvetleri idi. osmanlı devletini savaşın içine çekmek için bir mizansen gerekmekte idi. akdeniz de ingiliz gemileri ile çarpışan ve türk boğazlarına giren iki alman savaş gemisi türkiyeyi savaşa sokacak bahane oldu. osmanlı devleti önce bu gemilerin almanya'dan satın alındığını duyurdu. yavuz ve midilli adı verilen alman mürettebatlı, türk bayraklı bu gemiler, enver paşanın bilgisi dahilinde karadeniz'e çıkarılmışlardır. amiral şusan komutasındaki bu gemilerden rus kalelerine ateş açılması, rusya'nın bu olayı osmanlı devletinin kendisine savaş ilanı olarak değerlendirip karşılık vermesi, osmanlı devletinin bir anda kendisini savaşın içinde yer almaya mecbur etmiştir.

bütün bu gelişmeler yaşanırken, almanya'nın avrupa'da savaşması, uzak doğu da yayılmacı bir politika izleyen japonya'nın işine yaramıştır. almanya'ya 23 ağustos 1914'de savaş ilan eden japonya, almanya'nın uzak doğudaki sömürgelerini ele geçirmiş ve kasım 1914'de savaşı kendi açısından sonuçlandırmıştır.

i dünya savaşında türk cepheleri
osmanlı devletinin savaşa katılmasıyla savaş alanı genişlemiştir. bir çok cephede savaşmak zorunda kalan osmanlı devletinin hareket planının esasını, ittifak devletlerinin avrupa da ki yükünü hafifletmek oluşturmaktadır. bu amaçla 3 aşamalı şu plan uygulanacaktır:

ruslara karşı; orta asya'daki ve kafkasya'daki müslümanların, halifenin ilan edeceği cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi.

ingilizlere karşı; habeşistan, sudan, trablusgarp'daki müslümanların yine halifenin cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi.

boğazların türk ve alman kuvvetlerince ortak savunulması.

bu planla; kafkasya'da ruslar, suveyş'de ingilizler meşgul edilerek, almanya ve avusturya'nın yükü hafifletilecek, ingiltere'nin hindistan ile olan deniz yolu bağlantısına engel olunacak ve güneyde ki zengin petrollerden ittifak devletlerinin yararlanması sağlanacaktır. i. dünya savaşında bu amaçla türk ordusu şu cephelerde savaşmıştır.

1-çanakkale cephesi:
ingiliz ve fransız ortak saldırılarına karşı savaşılan bu cephede gerçekleşen muharebeler, türkler açısından savaşın en önemli olayıdır.

çanakkale'de bir cephe açılmasının sebebi, itilaf devletleri açısından şöyledir: çanakkale boğazını geçmek, istanbul'u ele geçirmek, osmanlı devletini savaş içinde çökertmek, sonrada müttefikleri rusya'ya yardımda bulunmaktır. itilaf devletleri yetkililerinin düşüncesine göre; osmanlı devletinin savaş dışı bırakılmasıyla süveyş kanalı ve hint yolu üzerindeki osmanlı baskısı kalkacak, balkan devletlerinin ittifak devletleri safında yer almaları önlenecektir.

çanakkale savaşlarında tümen komutanı m. kemal düşmana ilerleme imkanı tanımamış, düşmanın çanakkale'den geçerek istanbul'u işgal etmesine izin vermemiştir. emsalsiz bir zafer olarak tarihe geçen çanakkale savaşının sonuçları şöyle sıralanabilir:

a-) insan kaybı açısından dünya tarihinde en yüksek kaybın savaşlardan biridir. yaklaşık olarak 254.000 türk, 250.000 yabancı olmak üzere toplam 504.000 insanın hayatına mal olmuştur.

b-) türk ordusunun hesaba katılmayan savaş gücü, direnme azmi ve başarısı i. dünya savaşının uzamasına neden olmuştur.

c-) istanbul ve boğazlar mutlak bir istiladan kurtulmuşlardır.

d-) ingiltere ve fransa boğazları geçip, rusya'ya yardım ulaştıramadıkları için rusya'da sıkıntı artmış, bu da bolşevik ihtilalinin başarıya ulaşmasına ve rusya'nın savaştan çekilmesi kars, ardahan, batum'un geri alınması imkanını sağlamıştır.

e-) türk milletine moral kazandırmıştır.

f-) çanakkale'de yeni türk devletinin ilk temelleri atılmış, milli mücadele hareketinin lideri m. kemal'in büyük kabiliyeti ortaya çıkmıştır.

2-kafkas cephesi:
bu cephede ruslara karşı savaşılmıştır. enver paşa komutasında ki 150.000 kişilik türk ordusu, sarıkamış taarruzunu başlatmış ancak taarruz ağır kış şartları yüzünden 100.000 kayıp verilerek, başarısızlıkla sonuçlandırılmıştır. bu başarısızlıktan yararlanan rus birlikleri erzurum, muş, bitlis, trabzon ve erzincan'ı ele geçirmişlerdir. 1916 yazında diyarbakır'da ki 16. kolorduya komutan olarak atanan m. kemal, rus birliklerinin diyarbakır yönündeki ilerleyişlerini durdurmuş, karşı taarruzla muş ve bitlis'i geri almıştır. 1917 bolşevik ihtilali ile kafkas cephesinde harekat durmuştur.

3-kanal cephesi
mısır'da osmanlı hakimiyetini yeniden sağlamak ve süveyş kanalını ele geçirerek, ingiltere'nin hindistan yolunu kesmek amacıyla girişilen kanal harekatı, 1915 yılı başından itibaren iki kol halinde ilerlemişlerdir. gerekli ulaşım imkanlarının sağlanamaması yüzünden harekat başarısızlıkla sonuçlanmış, karşı taarruza geçen ingilizler, türk ordusunu geri çekilmeye mecbur etmişlerdir.

4-filistin cephesi:
kanal harekatının başarısızlıkla sonuçlanması yüzünden, bu bölgedeki savaşın ağırlık noktası filistin ve suriye'ye kaymıştır. bu arada mekke emiri şerif hüseyin ile anlaşan ve onlara suriye, irak ve hicaz'ı içine alan, müstakil bir arap devleti kurmaları vaadinde bulunan ingilizler, aynı zamanda siyonistlere de filistin 'de bir devlet kurmaları sözünü vermiştir. böylece israil devletinin kurulması için gerekli zemin hazırlanarak, filistin meselesi olarak bilinen olayların tohumları saçılmıştır.

1917'de ingilizlerle kudüs'ü ele geçirmişler, 1918'de m. kemal ' in komuta ettiği 7.ordu mevzilerini başarıyla savunmuştur. 8. orduya bozan ingilizler, m. kemal paşa' nın ordusunu da yok etmek istediler. bunu anlayan m. kemal ingilizlere karşı başarılı savaşlar vererek, ordusunu imhadan kurtarmıştır.

5. irak cephesi:
1914'te basra'ya asker çıkaran ingilizler, abadan petrollerini korumak ve kuzeye doğru ilerleyerek, ruslarla birleşip anadoluyu çember içine almak düşüncesindedirler. ayrıca; türk kuvvetlerinin iran'a girmesini ve hindistan'ı tehdit etmesini önlemeyi de düşünmüşlerdir. kütulamara'ya ve oradan da kuzeye ilerleyen ingilizler, 1915 sonlarında kuvvetlerin büyük bölümünü kaybederek, geri çekilmişlerdir. ingilizler karşısında elde edilen bu başarılar uzun sürmemiş,yeniden basra'ya kuvvet çıkaran ingilizler, 1917'de bağdat'a girmişlerdir. 1918'de kerkük'ü ele geçiren ingilizler, mondros mütarekesi imzalandığı sırada musul yakınlarına kadar gelmiş bulunmaktadırlar.

6. galiçya ve makedonya cephesi:
türk kuvvetleri ve müttefiklere yardım amacıyla osmanlı sınırları dışındaki galiçya ve makedonya'da savaşmışlardır. galiçya cephesinde alman-avusturya kuvvetlerine yardım eden türk kuvvetleri romanya kuvvetlerini yenmişlerdir. makedonya'da da türk askerleri bulgar kuvvetlerine yardımcı olmuşlardır.

i. dünya savaşı yıllarında yapılan gizli antlaşmalar
türklerin i. dünya savaşında itilaf devletlerine karşı cephe alması, öteden beri itilaf devletleri tarafından düşünülen, osmanlı topraklarının paylaşılması projesini hem kolaylaştırmış, hem de hızlandırmıştır. 1915-1917 yılları arasında yapılan gizli antlaşmalar zinciri ile osmanlı toprakları, itilaf devletleri arasında şu şekilde paylaşmışlardır.

1.istanbul antlaşması:
ruslar, ingiliz ve fransız donanmalarının çanakkale savaşına giriştikleri sırada bu devletleri sıkıştırarak, boğazlar ve istanbul ile ilgili bazı isteklerde bulunmuşlardır. 1915 baharında yapılan görüşmeler sonunda ingiliz ve fransızlar, istanbul ve boğazları ruslara vermeyi kabul etmişlerdir. ayrıca trakya'da midye'den enez'e çekilen bir hattın doğusunda kalan arazi ile sakarya ağzından başlayarak gemlik körfezine inen bir hattın batısında kalan bir toprak parçası da ruslara veriliyordu. rusya'ya verilecek topraklar arasında gökçeada ve bozcaada da vardı. buna karşılık ruslarda ingiltere ve fransa'nın anadolu ve orta doğudaki osmanlı toprakları ile iskenderun körfezi ve toroslara kadar çukurova üzerindeki haklarını tanımayı kabulleniyorlardı.

2. londra antlaşması:
1915 'de londra da ingiliz ve fransız ve italyanlarla arasında yapılmıştır. bu antlaşma ile zaten italya'nın elinde bulunan 12 adada italya tam hakimiyet kazanıyordu. ingiltere,fransa ve rusya'nın osmanlı devletinin asya'daki topraklarını paylaşmasına karşılık italya'ya da antalya bölgesinde buna eşdeğer bir pay verilmesini kabul ediyordu.

3. sykes-picot antlaşması:
bu antlaşma ile ilgili görüşmeler italya'nın savaşa katılmasından önce başlamış, ancak; italya savaşa katıldıktan sonra sonuçlanmıştır. bu antlaşma ile aladağ, kayseri, akdağ, yıldızdağ, zara,eğin ,harput ile sınırlanan arazi ile kilikya, suriye, ve musul fransa'ya bırakılıyordu. hayfa, akka limanları ile irak ve fransızlara verilen arazinin güneyi de ingiltere'ye kalıyordu.

4. st.jean de maurienne antlaşması:
rusya'nın 1917 bolşevik ihtilali sonucu savaştan çekilmesi üzerine ingiltere ve fransa italya ya daha fazla önem vermeye başlamışlardır. italya ile yapılan st.jean de maurienne antlaşması ile italya ya sykes-picot antlaşmasını tanıması kaydıyla izmir ve konya ya kadar olan bölge veriliyordu. ancak uygulama da bu antlaşmaya bağlı kalınmamış, izmir'e italyanlar yerine yunanlıların çıkarılması kararı verilmiştir.

a.b.d 'nin i. dünya savaşına katılması
1917 nisanından itibaren rusya'nın savaşı terk etmesi ile itilaf kanadında ortaya çıkan boşluğu, savaşa katılan a.b.d doldurmuştur. a.b.d'nin savaşa katılması, almanya'nın 1915'den itibaren başlatmış olduğu denizaltı savaşlarının bir sonucudur. ingiltere savaşın başından itibaren donanması ile almanyayı abluka altına alarak almanya'nın ticari gücünü kırmaya çalışmıştır.

almanya da, ingiltere'nin bu ablukasını kırmak için geniş çaplı bir denizaltı savaşı başlatmıştır. 1915 mayısında iki ingiliz yolcu gemisi (lusitania ve arabic) alman denizaltıları tarafından batırılmış ve birçok amerikalı yolcuda bu olaylarda hayatını kaybetmiştir. bu olaylar amerikan-alman ilişkilerini gerginleştirmiş ise de, almanya'nın geri adım atması, bir daha bu tür olaylar olmayacağına dahi teminat vermesi üzerine abd daha ileri gitmemiştir. buna rağmen 1916'da bu kez de bir fransız yolcu gemisinin alman denizaltılarınca batırılması ve bu olayda da bazı amerikan vatandaşlarının ölmesi üzerine, iki devlet arasındaki ilişkilere yeniden gerginlik kazandırmıştır.

almanya denizaltı savaşlarını sürdürürken, diğer taraftan da itilaf güçlerine yardım eden amerika'ya karşı, özellikle latin amerika ülkelerinde amerikan aleyhtarı faaliyetlere girişmişlerdir. 1917 de almanya, amerika ile arası bozuk olan meksika'dan faydalanma yoluna gitmiştir.

amerika, almanya 'ya karşı savaşı başlattığı taktirde meksika almanya'nı yanında yer alacak, almanya meksika'ya ekonomik yardım yapacak ve ayrıca amerikan topraklarından olan teksas, yeni meksika ve arizona eyaletlerini meksika'ya verecektir. buna karşılık meksika, japonya ile almanya arsında aracılık yaparak amerika ya karşı bir japon alman meksika ittifakını kurulmasını sağlayacaktır.

bu olayı amerikanın dış politikasının esaslarını çizen monröe doktrinine aykırı bulan amerika'nın artık sessizce kalabilmesi imkansızdır.1917 de iki amerikan ticaret gemisinin alman denizaltılarınca batırılması bardağı taşıran son damla olmuş ve 2 nisan 1917 de abd almanya ya karşı olarak 1. dünya savaşına katılmıştır. a.b.d. 'nin üstün teknolojisi ile ve zinde kuvvetleri ile yorgun itilaf devletlerinin yer alması itilaf devletlerinin savaşı kazanma şansını artırmıştır.

savaşın taraflara çok ağır gelmeye başladığı sırada, herkesin barışa özlem duyduğu bir atmosferi oluşturmayı abd başkanı wilson düşünmüş ve 14 maddelik wilson prensiplerini açıklamıştır.

wilson ilkelerine göre; avrupa'da milliyetler arası tutularak, siyasi harita bu esasa göre düzenlenecektir. işgal edilen yerler hemen boşaltılacak, küçük devletlerin bağımsızlıkları büyük devletlerin teminatı ile sağlanacaktır. osmanlı devletinin türklerle mesken kısımlarında türk hakimiyeti sağlanacaktır. ancak; türk olmayan milletlere muhtar gelişme imkanı sağlanacaktır. çanakkale boğazı devamlı olarak bütün milletlerin gemilerine açık tutulacak ve bu durum uluslar arası garanti altına alınacaktır.

dünya savaşını sona erdiren antlaşmalar
rusya'nın bolşevik ihtilali üzerine savaştan çekilmesiyle rusya, brest-litovsk antlaşması ile savaşı sona erdirmiştir. rusya bu antlaşma ile tüm doğu anadolu'dan çekiliyor; kars, ardahan ve batum'u osmanlı devletine geri veriyordu.

romanya, bükreş antlaşması ile savaşa son vermiştir. bulgaristan ile neuilly antlaşması yapılmıştır. avusturya saint-german antlaşmasını, macaristan ise trianon antlaşmasını imzalayarak, i dünya savaşına son vermiştir.

almanya ile versailles antlaşması yapılmıştır. osmanlı devleti ile mondros mütarekesi imzalanmıştır. mondros mütarekesinin imzalanmasında wilson prensiplerinin osmanlı devletini ilgilendiren 12. maddesi etkili olmuştur. antlaşması önemli bazı maddeleri şunlardır.

1) boğazlar açılacak, bu bölgelerdeki istihkamlar müttefikler tarafından işgal edilecek.
2) anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit eden bir durum halinde, herhangi bir stratejik noktayı işgal edebileceklerdir. (7.madde)
3) ermenilere bırakılması düşünülen doğu anadolu'daki altı ilde (erzurum, van, diyarbakır, bitlis, sivas, harput) karışıklık çıktığı taktirde, antlaşma devletleri bu bölgeleri de işgal edebileceklerdir.
4) tüm haberleşme istasyonları anlaşma devletlerince denetim altında tutulacaktır.
5) sınırların denetlenmesi ve iç düzenin korunması için gerekli olacak birlikler dışında, osmanlı ordusu terhis edilecek, bütün savaş gemileri ordunun araç, gereç ve cephanesine el konacaktır.
6) tüm liman ve tersanelerden anlaşma devletleri yararlanabileceklerdir.

bu maddelerden de anlaşılacağı üzere mondros mütarekesi tam bir teslimiyet belgesidir. bu müzakere ile itilaf devletlerinin osmanlı topraklarını istila etmesi kolaylaşmıştır.

1.dünya savaşının sonuçları
a) siyasi sonuçları:
dünya haritası değişmiştir. avusturya-macaristan imparatorluğu parçalanmış, çarlık rusya'sı ve osmanlı devleti yıkılmıştır. osmanlı toprakları üzerinde yeni devletler ortaya çıkmıştır.yeni rejimler doğmuştur. çarlığın yıkılması üzerine rusya'da ilk kez sosyalist sistem uygulanmıştır. anadolu'da m. kemal'in önderliğinde milli mücadele hareketi başlatılarak, yeni türk devletinin temelleri atılmış ve cumhuriyet idaresine geçiş süreci başlatılmıştır.

b) ekonomik sonuçları:
avrupa, savaş öncesindeki ekonomik gücünü yitirmiş, bu güç a.b.d. ve japonya'ya geçmiştir. avrupa'da ekonomi de devlet müdahalesi dönemi başlamıştır. avrupa devletleri savaş sonrasında planlı kalkınma dönemi başlamıştır. avrupa'da savaş sonrasında yüksek enflasyon yaşanmıştır. osmanlı devleti ise savaş sonrasında ekonomik açıdan tam olarak çökmüştür. bu da osmanlı devletinin sonunu getirmiştir.

c) toplumsal sonuçları
10 milyon insanın ölümüne 20 milyon insanın yaralanmasına ve sakat kalmasına yol açmıştır. özellikle avrupa'da üretici genç nüfusun azalmasına, tüketici nüfusun çoğalmasına, dolayısıyla da ekonominin alt üst olmasına neden olmuştur. pek çok batılı ülke savaş sırasında cepheye giden askerlerinin üretimde ortaya çıkardığı boşluğu dolduran ve ekonomik özgürlüklerini kazanan kadınlarına siyasi haklarını tanımak zorunda kalmıştır.

kanun-u esasinin 7. maddesinin padişaha tanıdığı geniş yetkiler ve özellikle 113. maddeye göre, bir osmanlı vatandaşını basit bir polis raporuna dayanarak yurt dışına sürgün edebilme yetkisi, i. meşrutiyetin zayıf bir yönü idi. mithat paşa ile anlaşan abdülhamid, tahta çıkınca vaat ettiği gibi kanun-u esasiyi ilan etti. fakat, osmanlı-rus savaşındaki yenilgiden şahsına yönelik eleştiriler gelince, meclis-i mebusan'ı dağıttı ve bir daha toplamadı, kanun-u esasiyi uygulamadı.

ilk iş olarak çekindiği mithat paşayı 113. maddeye dayanarak yurt dışına sürgün etti. kısa bir süre sonra da onu abdülaziz'i öldürmekle itham edip yıldız'da kurdurduğu mahkemede yargılattı. idama mahkum edilen mithat paşa'nın cezasını müebbet sürgüne çevirip taife sürgün etti ve mithat paşa 1884' de orada öldürtüldü. valilikleriyle ülkede büyük hizmetleri olan, ziraat bankasının kurucusu, ülkeye hürriyet yolunda hizmet veren "hürriyet şehidi" mithat paşa'nın öldürtülmesi istibdat rejiminin bir uygulaması idi. ülkeyi nasıl bir geleceğin beklediğini gösteriyordu.

istibdat rejimi" ile yenileşme hareketleri sona erdi ve baskı rejimi kuruldu. batı uygarlığı doğrultusunda yarım yüzyıl süren çabalar durdu. din-devlet ayrımı yönündeki gidiş, yeni bir din-devlet bileşimi rejimiyle sonuçlandı. çöküntü ve toprak kaybı devam ediyordu. "avrupa'nın hasta adamı" yaşayabilmek için avrupa'nın denge politikasını sürdürdü. ingiltere, bir yönden kafkaslar'dan iskenderun körfezi'ne, diğer yönden boğazlara yönelik rus tehlikesini osmanlı imparatorluğunun durduramayacağını görerek, 1878 yılında kıbrıs'ı ele geçirdi, 1882'de mısır'a yerleşti.

diğer yandan ermeni sorununa sahip çıkarak, doğu anadolu'da kurulacak bir ermeni devletini himayesi altına alarak rus ilerlemesini durdurmayı planladı. bu arada fransa'da 1881'de tunus'u aldı. osmanlı imparatorluğu bir yandan toprak kaybederken, diğer yandan ekonomik çöküntü sürmekteydi. hızla borçlanmanın sonucu osmanlı devleti borçlarının faizini bile ödeyemeyecek duruma geldi.

1881 mali iflasın ilanı, "düyûn-u umumiye"nin kurulmasına yol açtı. kelime anlamı genel borçlar olan "düyûn-u umumiye", alacaklı devletlerin alacaklarını toplamak amacıyla osmanlı maliyesine ve kaynaklarına el koyup, toplanan vergileri alacaklara pay eden bir kuruluştu. tuz, tütün, pul, müskirat (içki), balık resimleri (vergileri) ve bazı illerin ipek öşürleri, daha başka vergiler düyûn-u umumiye'ye bırakıldı. böylece devlet içinde devlet olan bir kuruluş haline geldi. bu kurumda çalışan 5 binden çok personelin masrafları da bu kaynaklardan sağlanıyordu.

türkiye'ye giren yabancı sermaye de düyûn-u umumiye ile tam bir garantiye kavuştu. osmanlı devletinin mali tutsaklığı demek olan düyûn-u umumiye'nin koruyuculuğu altında yabancı sermaye, özellikle madenleri ve diğer ham madde kaynaklarını sömürmeye başladı. 1838 ticaret antlaşması ile başlamış olan demir yolu yapımı şimdi daha da önem kazanıyordu.

1856 yılında londra'da ingiliz bankerleri tarafından kurulan ve 1863'de fransız bankerlerinin de katılmasıyla güçlenen osmanlı bankası 1862'de osmanlı devlet'iyle yaptığı anlaşma ile 30 yıl süreli olarak: "talep olduğunda altın karşılığı banknot çıkartabilecektir. piyasadaki banknotun üçte biri oranında nakdi ihtiyat bulunduracaktır. bankanın imtiyazı sürdüğü sürece devlet "evrâk-ı nakdiye" çıkarmayacaktır. bu imtiyaz başka bir bankaya verilmeyecektir. banka, şubesi bulunan yerlerde devlet gelirlerini toplayacak ve devlet adına ödeme yapacaktır. devlet adına topladığı gelirlerden vadesi gelen hazine bonolarını mahsup etmeye yetkilidir. iç ve dış borç taksitlerinin ödeme işlemlerini, yüzde yarım komisyon karşılığında yürütecektir. banka içte ve dışta devletin resmi mali ajanı olacaktır ve bir ticaret bankası gibi faaliyet gösterebilecektir".

geniş yetkilerle devletin merkez bankası niteliğini kazanan osmanlı bankasının karşısına 1888'den sonra en büyük rakibi olarak deutsche bank çıktı. ingiltere'nin himaye politikasından uzaklaşması üzerine, denge politikasını sürdüren osmanlı devleti almanya'ya yaklaştı. 1890'dan sonra sömürge ve yayılma için kendine yaşam alanı arayan almanya "doğuya doğru" sloganı ile osmanlı imparatorluğu'na yöneldi. bu yönelişin bir ürünü olan "bağdat demir yolu projesi"ni kabul ettirdi.

şimdi osmanlı devleti almanya'nın himayesi altına giriyordu. fakat, çöküntü de bir yandan sürüyordu. ii. abdülhamid'in istibdadına karşı "jön türk" hareketi ve ittihat ve terakki cemiyetinin kuruluşu siyasi direnmeye dönüşerek, makedonya'da başlayan askeri ayaklanmalar ve reval'de ingiltere ve rusya'nın balkanlardaki makedonya topraklarının türkler'den alınması yolundaki anlaşmaları, abdülhamid'e karşı direnmeyi kuvvetlendirdi. 1908 yılında kanun-u esasiyi yürürlüğe koyduğunu ilan etmek zorunda bıraktı. böylece "1908 inkılabı" veya "2. meşrutiyet" denen olay gerçekleşti.

osmanlı imparatorluğunu kurtarmak için 19.y.y'dan beri sürdürülen çabaların başarısızlıkların sebeplerini kısaca üç ana noktada toplayabiliriz. birincisi: ülkede bu değişmeye karşı direnen gerici güçlerdir. bunlar, çoğu kez üstün geldi. bunun sebebi, ilerici güçlerin toplum içinde, orduda ve yönetimde köksüz oluşları, buna karşılık gerici güçlerin toplum derinliklerine kadar kök salmış olmaları, yeniçeri ve ulemaya dayanması, dini ve gelenekleri bir araç olarak kullanmalarıdır.

ikincisi, avrupa'nın gelişen ekonomik yapısı sebebiyle, avrupa devletleri arasında başlayan üstünlük savaşlarından uzak kalamayan ve devamlı rus saldırılarına uğrayan ve içte de parçalanmaya yönelik ayaklanmalar ve buna bağlı dış müdahalelerle uğraşan osmanlı imparatorluğu, giderek avrupa'nın ayrı sömürgesi oldu. bu sebepten dolayı da yenileşme programlarım uygulama olanağı bulamadı. savaşların büyük maddi sıkıntılara sebep olması ekonomiyi de çok olumsuz etkilemekteydi. bir yandan dış, bir yandan iç çatışmalar yüzünden barış ortamı sağlanamıyordu.

üçüncü olarak, yenileşme girişimlerini doğurduğu çekişme ve savaşların yol açtığı ekonomik sıkıntı ve sefaletin halk üzerindeki etkisiydi. olayları fanatik ve fatalist bir düşünceyle yorumlayan halk, bütün bu sıkıntıların sebebi olarak yenileşme hareketlerini ve onların uygulayıcılarını görüyordu. bu durum, her yenilikçi harekete karşı çıkan ayaklanmanın da gerekçesi oldu.