morkaraman koyunu hakkında bilgiler listesi için eklenen 8 entry bulunmaktadır.
 

türkiye'nin çeşitli coğrafi bölgelerindeki değişik sosyo-ekonomik ve doğal koşullar altında, gerek morfolojik, gerek fizyolojik özellikleri birbirinden farklı, çok sayıda koyun ırkı bulunmaktadır. bu koyun ırkları sırlardan beri türkiye'nin doğal koşulları altında yetişmiş ve bu koşullara uyum sağlamış, genellikle düşük fakat, buna karşılık çok yönlü verim veren, hastalıklara karşı dayanıklı ve güç koşullar altında, sınırlı düzeyde de olsa verim verme ve yaşama yeteneğinden olan hayvanlardır.

koyun yetiştiriciliği; gerek iklim, gerek coğrafi yapısı nedeniyle bitkisel üretime uygun olmayan, yağışı az vejetasyonu zayıf mera alanları ile iklim koşullarının zorlaması sonucu nadas uygulayan bitkisel üretim alanlarındaki artıkları değerlendirmek suretiyle insan tüketimine uygun halde et, süt, yapağı, deri gibi çeşitli ürünlere dönüştürebilen bir hayvancılık etkinliği olması nedeniyle gerek dünya gerek türkiye tarımında oldukça önemli bir yere sahiptir.

türkiye'nin büyük bir bölümünde çevre koşulları ancak koyun yetiştiriciliğine elverişli bulunmaktadır. özellikle anadolu yaylasının orta, doğu ve güneydoğu gibi geniş kısımlarında hüküm süren kurak iklim dolayısıyla meraların zayıf oluşu, sığırdan daha çok bu şartlara uyum sağlamış koyunların gelişip çoğalmasına olanak sağlamaktadır.

türkiye genelinde koyunculuk ekstansif bir yapıya sahiptir. hayvanlara tüm yıl boyunca meraya bağımlı bir besleme uygulanmaktadır. kış ayları için yeter miktarda kaba yem bulundurulmadığından koyunların bu mevsimde bile mümkün olduğu kadar meradan yararlandırılmasına çalışılır. hayvanlara yalnız akşamları saman ve ot verilir. soğuk ve karlı günlerde koyunlar dışarı çıkmazlar ve böyle günler fazla sürerse elde ot rezervi az olduğundan çok sürmeden tükenir ve hayvanlar aç kalma tehlikesi ile karşı karşıya kalırlar. bu durumda kuyruğu yağlı koyunlar, kuyruğundaki yağ rezervinden yararlanılarak yetersiz beslenmeye bir süre dayanabilirler. bu durum daha fazla sürerse bunlardan önce aşırı zayıflamalar görülür, yapağılarını ve yavrularını atarlar ve daha ileri safhalarda ise telefat başlar. çok kurak geçen bazı yaz aylarında ve otlağı çok fakir bölgelerde koyunlar bir açlık devresi geçirirler.

son yıllarda koyun sayısında artma olmuştur. ancak bu artma, koyunculuğumuzun gelişmesi anlamı ile değil bir koyundan elde edilen gelir miktarı ile ölçülür. uygun koşullar için verimli ve değerli koyunların yetiştirilmesi arzulanan bir durumdur.

hayvan yetiştiriciliği içinde önemli bir kol olan koyunculuğun kendine özgü kimi özellikleri vardır. verim yönleri ve doğal koşullar bakımından isteklerinde farklılık görülen koyunlar, at ve sığır gibi büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yanında ayrı bir yetişme kolu olarak dikkati çekerler. kurak bölgelerde ve zayıf otlaklı işletmelerde büyükbaş hayvan yetiştirmenin güç ve başarısız olduğu durumlarda, koyunculuk daha çekici ve daha çok ilkel yerli koyun ırklarının çoğunlukta olduğu ülkelerde göze çarpar. buna karşılık, iri yapılı bol verimli kültür koyun ırklarının yetiştirildiği koyunculukta daha fazla emek ve para sarfı gerekmekte ve değerli araziler bu işe ayrılmaktadır. ancak entansif karakterlerde ve yüksek verim düzeyli bir koyunculuk yapılması durumunda yeni sorunlar ortaya çıkar.

ülkemizin ekonomik koşulları koyunculuk yapmaya uygun görülmektedir. koyun eti ve koyun sütünden yapılan çeşitli ürünler hal- kımızın alışkın olduğu ve sevdiği besin maddeleri olup her zaman yük- sek fiyatla satılıp aranmaktadır.

doğu anadolu bölgesinde koyunculuk en önemli hayvancılık kollarından biridir. bölge şartlarına tamamen uymuş morkaramanlar en yaygın ve en hakim koyun ırkıdır.

koyun varlığımız içinde akkaraman koyunundan sonra % 21.05’lik kısmını teşkil ederek 2. sırada yer alır. doğu anadolu bölgesi koyun varlığının % 61.1’ni teşkil etmektedir.

ülkemizin coğrafik şartlarına uygun ve koyun popülasyonunda önemli bir yere sahip olan morkaraman ırkı hakkında bir çok değişik konularda çalışmalar yapılmıştır. bununla birlikte günümüze kadar bu çalışmaların bir araya toplanarak morkaraman ırkının tüm yönleri ile ele alındığı bir derleme yapılmamıştır.

çalışmamızın amacı morkaramanlarla yapılmış araştırmaların derlenmesi ve bir arada değerlendirilmesi ile ırkın ayrıntılı olarak tanımlanması yanında, morkaraman ırkına ilişkin hangi alanlarda yoğunlaştığını, hangi alanlarda bilgi eksikliğinin bulunduğunu belirlemek, gelecekte yapılacak çalışmada hangi konularda ağırlık verilmesi gerektiğini ortaya koyan bir araştırmadır.

 

morkaraman ırkının dağılımı.

var olan koyunlarımızın % 21.5’ni oluştururlar. sivas ve malatya’nın doğusundan kars ve van’a kadar olan doğu anadolu bölgesinde yetiştirilirler. başlıca erzurum, van, ağrı, kars ve muş’ta yetiştirilir. morkaraman koyunun besi amacı ile türkiye’nin her tarafına genel olarak götürülmektedir. çukurova ve güney anadolu’ya akkaramanlar gibi morkaraman koyunları da meralandırma amacı ile göçerler tarafından götürülmüştür.

doğu anadolu bölgesi koyun varlığı türkiye koyun varlığının % 30.6’sını oluşturmaktadır. doğal anadolu bölgesi koyun varlığının büyük kısmını % 61.1’ni morkaraman ırkı koyunlar teşkil etmektedir.

 

morkaramanların yetiştirme koşulları.

iklim koşulları;
en dayanıklı koyun ırklarımızdan birisi olan morkaraman koyununun esas yetiştirme bölgesinde yazları sıcak, kurak, kışların ise karlı ve soğuk bir özellik gösteren karasal iklimi hüküm sürmektedir. morkaraman koyunlarının bulunduğu bölgede yağmur genellikle ilkbaharın ilk aylarında ve sonbahar aylarında yoğunlaşır. yaz aylarında genellikle yağışlar görülmez. bölgede kışlar uzun yazlar ise kısa sürer.

arazi koşulları;
bu ırkın yaşadığı doğu anadolu bölgesini yüksek, sarp dağlar ve yaylalar oluşturmaktadır. bu bölgede rakım ortalama 1500 metredir. bölgedeki meralar hayvan beslemesine oldukça uygundur. bu bölgeyi hayvan besleme ve üretimini uygun kılan çayır ve otlar mera arazisine değer kazandırmaktadır.
arazilerin çoğunluğu yüksek bölgelerdeki dalgalı ovalar ve mera alanlarıdır.

bakım ve yönetim;
koç katımı doğu anadolu bölgesinde kaidaten ikinci teşrinin 18’nde başlar. bu esnada havalarda soğumaya başlamış olduklarından senelerden beri bu tarzda koç katımına alışık olup koyunlar çabuk kızarak koça gelirler. böylelikle hem koç katımı kısa sürer hem de bununla paralel olarak doğum işi 15-40 gün içerisinde sona erer. ortalama yüz koyuna 5 koç hesap etmektedir. kuzu doğumları nisanın son haftaları ile mayıs içerisindedir.

yetiştirici sürülerinin hemen tümünde serbest koç katım uygulanmakta 15 ile 40 koyun için bir koç sürüye katılmaktadır.

 

boynuz yapıları;
morkaramanlarda az da olsa boynuzlu koyunlara rastlanır. bunlardan boynuz genelde kısa ve kıvrımsızdır. koçlarda boynuzlar uzunluk, kalınlık ve şekilleri çok değişmektedir. çok kalın ve bir defa kıvrımlı boynuzlu koçlar bulundukları gibi çok küçük boynuzlularda vardır.

kuyruk yapısı;
yağlı kuyruğun esasını, kuyruk omurları teşkil etmektedirler. kuyruk omurlarının sayısı diğer ehli hayvanlardan farklı olarak koyunlarda çok değişmektedir. morkaramanlarda kuyruk çok karakteristiktir. kuyrukta toplanan yağın miktarı ve kuyruğun heyeti umumiyesi ile şekli, ırka alt ırka, şahsa, yaşa besleme ve bakıma göre değişmektedir.

morkaramanlarda yağ kuyruğun vücuda birleştiği yerden veya bazen onun ön tarafından başlar. kuyrukta biri esas yağ torbası, diğeri bunun üzerinde ekseriya şeklinde ikinci kısım, diğeri de uç olarak üç parça olarak görülmektedir.

 

döl verim özellikleri;
küçük rominantlar genellikle mevsimsel poliöstrik hayvanlar olup kuzey yarım kürede gün ışığının azalıp sıcaklığın düşmeye başladığı sonbahar aylarında cinsel aktiviteleri başlar. aşın mevsimi adı verilen bu dönem koyunlar için ülkemizin bazı bölgelerinde ağustos-aralık, bazı bölgelerinde de haziran-ocak aylarını kapsar. genellikle eylül-kasım ayları çiftleşme ve tohumlanma için en uygun zamandır. aşım sezonunun başlangıcı iklim şartlarına ve başka beslenme gibi bir takım faktörlere bağlı olarak bazı yerlerde değişiklik gösterir. sezonun süresi de ırklar arasında farklılıklar gösterir. aşım sezonuna giren koyunlar ortalama 15 gün arayla ve 36 saat kadar süren kızgınlık döngüsünü gösterirler. normalde 16-17 gün süren döngü sezon başında ve sonunda uzayabilir. koyunlarda gebelik süresi ırklara göre 145-150 gün arasında değişir. sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde ve iyi beslenen koyunlarda gebelik 2-3 gün daha kısa sürebilir.

koça verilen 296 baş koyundan 280’i doğurmuş, 285 baş kuzu elde edilmiştir. koça verilene göre doğum oranı % 94,59, kuzuların doğuran koyunlara oranı % 101,78, ikizlik oranı % 1,78, kısırlık oranı % 5,41 olarak saptanmıştır.

koyunlarda döl veriminin kalıtım derecesi düşüktür. döl verimi büyük ölçüde çevre şartlarına bağlı olduğundan (sönmez, 1966). koyunla ilgili olarak elde edilen verilerin düşük olmasına köy koşullarında büyük açıda bakım ve besleme yetersizliğinin neden olabileceği söylenebilir. morkaramanlarda çoğuz doğurma oranı genel-de düşüktür.

 

morkaraman ırkının süt verimi ve özellikleri;

koyunun süt verimi, yavrunun beslenip büyüyebilmesi bakımından önem taşır. çünkü bir kuzunun erken dönemde büyümesi ananın süt verimi ile önemli derecede ilgilidir.

koyunlar normal olarak 3-5 aya kadar süt verirler. bu dönemden sonra koyunların sütü korumaya yönelir. koyunlarda süt verimi ilk doğumda en düşük seviyededir. yaşla birlikte artarak koyunun verim yönüne göre 4-5-6 yaşlarda en yüksek düzeye çıkar ve sonra yaş ilerledikçe azalır. sütçü ırklarda koyun genellikle 7-8 yaşına kadar damızlıkta kullanılır. laktasyon başında koyunların süt verimleri düşük olup zamanla artar. 60-70 günlerde en yüksek düzeye çıkar. bir süre bu seviyede devam eder ve daha sonra azalmaya başlar. laktasyonun sonlarına doğru iyice azalır.

 

yapağı verimi ve özellikleri;

yapağı koyunların önemli verimlerinden biridir. diğer liflerden üstün olan özellikleri sayesinde insanların tercihini kazanmaktadır.

incelik, uzunluk, mukavemet, elastikiyet, kıvrım gibi özellikler yönünden diğer liflere göre üstünlük gösterir. ayrıca ısıyı tutma, rutubet çekme, az ıslanma ve keçeleşme gibi özellikleri de dokuma endüstrisi için uygunluk gösterir. günümüzde yapağı yönlü koyun yetiştiriciliğinde yapağı veriminin et verimi ile birlikte olması istenmektedir. ancak damızlık koyunların yapağılarının en azından mevcut dokuma endüstrisinde kullanılan işleme tekniklerine uygun nitelikte olması da istenmektedir.

morkaraman yapağlısı halı tipidir. yapağıların sortiman 36,5-38 arasında değişir.
yapağı kırkım ağırlığı 0,700 kg ile 1,700 kg. arasında değişmek üzere ortalama 1,269 ± 0,082 kg. olarak saptanmıştır.

 

morkaraman koyunlarında et verimi;

morkaramanlarda canlı ağırlık, kesim ağırlığı ve et randımanı: memleketimizde bulunan diğer koyunlardan daha fazladır. yetiştikleri mahallere (bölgelere) göre değişmekle beraber normal kondisyonda, kıvırcık, dağlıç ve akkaramana nazaran etin lezzeti biraz daha azdır. morkaraman ve akkaraman arasında et kalitesindeki küçük ayrılıklar çok defa dikkati bile çekmemektedir. kuyruk ortalama diğer koyunlarınkinden daha ağırdır.

et randımanı %50’den fazla, canlı ağırlık asgari 60 kilodan yüksek, et lifleri arasında yağ toplayan bir koyun ırkımızdır.

 

Bu listeler ilginizi çekebilir!

 (0) 
 (0) 
üst bottom